Việc lựa chọn trật tự từ trong câu không làm thay đổi ý nghĩa cơ bản của câu. Nó có tác dụng đem lại cho câu một ý nghĩa bổ sung nào đó. Vậy cách sắp xếp trật tự từ trong câu như thế nào? Tác dụng diễn đạt của những trật tự từ khác nhau có đặc điểm gì cần chú ý? Để trả lời cho những câu hỏi đó, chương trình Ngữ văn 8 có 2 bài học: tiết 1 lý thuyết và tiết 2 luyện tập. Mời các bạn tham khảo một số bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật từ từ trong câu" hay nhất mà Toplist tổng hợp trong bài viết dưới đây để có ý thức lựa chọn và sắp xếp trật tự từ trong câu nhằm đạt hiệu quả cao trong giao tiếp.
Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 5
Câu 1. Bản này yêu cầu các em cho biết trật tự các từ và cụm từ in đậm dẫn trong SGK, trang 122 thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?
Cụ thể:
a) […] Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đao, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
Trật tự các từ trong câu thể hiện:
Trật tự trước sau của các việc cần phải làm.
Tầm quan trọng của sự việc.
b) […] Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chỉnh còn bán cả vàng hương nữa.
Trật tự các từ trong câu thể hiện:
Việc làm thường xuyên, là việc chính và được xếp trước: bán bóng đèn.
Việc làm không thường xuyên, là việc phụ và được xếp sau: bán cả vàng hương.
Câu 2. Bài tập yếu cầu các em hãy giải thích vì sao các cụm từ in đậm được dẫn ở SGK (trang 112, 113) được đặt .ở đầu câu.
Gợi ý:
Các cụm từ in đậm được đặt ở đầu câu trong những đoạn trích dẫn ỏ SGK, trang 122, 123, chỉ chú ý là nhằm mục đích tạo phép lặp để liên kết với những câu trước trong văn bản. Ngoài ra, nó còn có tác dụng nhấn mạnh điều cần nói tới: ở từ (câu a), vốn từ vựng ấy (câu b), còn một trâu và một thúng gạo (câu c), trong mười năm ấy và trong sự thắng lợi ấy (câu d).
Câu 3. Bài tập yêu cầu phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dẫn ở SGK, trang 123.
Để làm được bài tập này, các em cần:
Xem xét trật tự từ những câu in đậm được sắp xếp như thế nào: theo trật tự trước sau, dựa theo đặc điểm, tính chất của sự vật hay là đảo trật tự từ.
Trên cơ sỏ đó, các em sẽ phân tích hiệu quả của các trật tự từ đó (được sử dụng như một biện pháp tu từ).
a) Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng con quốc quốc,
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
Hiệu quả diễn đạt của việc sắp xếp trật tự từ của đoạn thơ trên là:
Nhấn mạnh, tô đậm hình ảnh hay trạng thái của ngưòi và cảnh vật: lom khom, lác đác.
Nhấn mạnh tâm trạng của nhà thơ: nhớ nước, thương nhà.
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều.
Hiệu quả diễn đạt của việc sắp xếp trật tự từ của câu thơ trên là làm nổi bật vẻ đẹp rực rỡ, tươi sáng của hình ảnh anh bộ đội cụ Hồ trong nắng chiều của núi rừng Tây Bắc.
Câu 4. Bài tập này nêu hai ýêu cầu:
Chỉ ra sự khác nhau giữa hai câu dẫn ở SGK, trang 123.
Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn dẫn ở SGK, trang 124.
Có thể nhận thấy, ở cả hai câu, phụ ngữ của động từ thấy ctều là cụm C-V. Trong câu (a), cụm C-V này có chủ ngữ đứng trước. Trong câu (b), cấu tạo của cụm C-V có sự ngược lại, vị ngữ được đảo lên trước, đồng thời từ trịnh trọng (chỉ cách thức tiến hành hoạt động nêu ở động từ) lại đặt trước động từ.
Trên cơ sở phân tích đó, ta thấy:
Câu (a) được sắp xếp theo một trình tự nhất định và là câu kể về một sự việc đã được chứng kiến, không nhấn mạnh một chi tiết nào.
Câu (b) có sự đảo về trật tự giữa các từ so với câu (a) nhằm nhấn mạnh đến thái độ, dáng điệu của đối tượng sắp xuất hiện trong lời kế.
Sau khi phân tích sự khác nhau giữa hai câu (a) và câu (b), các em có thể điền vào chỗ trống trong đoạn trích như sau:
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào, vội né giạt về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt im tiếng ồn ào. Tôi thấy trịnh trong tiến vào một anh Bọ Ngựa. Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi cứ chấn nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
Câu 5. Bài tập này nêu hai yêu cầu:
Liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm (đoạn kết bài “Cây tre Việt Nam ” của Thép Mới) dẫn ỏ SGK, trang 124.
Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và lí giải tại sao tác giả lựa chọn trật tự từ như vậy.
Câu in đậm trong đoạn kết bài “Cây tre Việt Nam ” của Thép Mới là (Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đạm).
Với năm tính từ xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm, sẽ có rất nhiều cách sắp xếp trật tự từ:
Cây tre nhũn nhặn, xanh, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm.
Cây tre nhũn nhặn, ngay thẳng, xanh, thuỷ chung, cạn đảm.
Cây tre nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, xanh, can đảm.
Cây tre ngay thẳng, xanh, nhũn nhặn, thuỷ chung, can đảm.
Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, thuỷ chung, xanh, can đảm.
Cây tre ngay thẳng, nhũn nhặn, thuỷ chung, can đảm, xanh…
Tác giả lựa chọn trật tự từ Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm là vì:
Trình bày được những phẩm chất đáng quý của cây tre theo đúng trình tự tác giả đã viết trong văn bản.
Các phẩm chất được trình bày theo thứ tự: đi từ phẩm chất bên ngoài, dễ thấy đến những phẩm chất tốt đẹp bên trong, khó thấy.
Câu 6. Bài tập này nêu hại yêu cầu:
Viết đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau:
a) Lợi ích của đi bộ với sức khoẻ.
b) Lợi ích của việc đi bộ đối với mở rộng hiểu biết về thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 2
Câu 1.(SGK, trang 122, Ngữ Văn 8, tập 2)
Trật tự các từ và các cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và những trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào?
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Những cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b) Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Trả lời:
a) Trật tự liệt kê được tác giả sắp xếp theo thứ tự trước sau của các khâu trong công tác vận động quần chúng: đầu tiên phải giải thích cho quần chúng hiểu, rồi tuyên truyền để quần chúng hưởng ứng, tổ chức cho quần chúng làm, lãnh đạo cho quần chúng làm đúng để rồi cuối cùng tất cả trở thành các hành động yêu nước thiết thực.
b) Trật tự từ của các hoạt động trong đoạn văn này lại được sắp xếp theo trật tự chính – phụ của công việc hàng ngày mà mẹ chú bé Hồng làm. Việc chính là bán bóng đèn được xếp lên trước, việc phụ là bán vàng hương (chỉ vào những phiên chợ chính) được xếp sau.
Câu 2.(SGK, trang 122, Ngữ Văn 8, tập 2)
Vì sao những cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?
a) Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao, Chí Phèo)
b) Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích luỹ. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám, ông thường dùng để chơi ngông với đời.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh, Nhà văn Việt Nam hiện đại – Chân dung và phong cách)
c) Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
- Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một con trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.
(Em bé thông minh)
d) Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có công những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
(Hoài Thanh – Hoài Chân, Một thời đại trong thi ca)
Trả lời:
Trong tất cả những trường hợp trên, cụm từ in đậm được đặt ngay ở đầu câu là để liên kết với những câu trước đó (liên kết bằng cách lặp).
Câu 3. (SGK, trang 123, Ngữ Văn 8, tập 2)
Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây:
a)
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc.
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
b)
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá nguỵ trang reo với gió đèo…
(Tố Hữu, Ta đi tới)
Trả lời:
a) Việc đảo trật tự từ trong hai câu ba và bốn của bài thơ nhằm nhấn mạnh sự vắng vẻ, hoang sơ của cảnh Đèo Ngang. Trong khi đó, ở hai câu tiếp, việc đảo trật tự từ hướng vào khắc sâu tâm trạng cô đơn, buồn nhớ của nhân vật trữ tình.
b) Việc đảo trật tự từ trong câu thơ này đã làm hiện lên vẻ đẹp và sự kì vĩ của người lính trong buổi hoàng hôn. Người lính trở thành hình ảnh trung tâm của cảnh buổi chiều trên dốc núi.
Câu 4. (SGK, trang 123, Ngữ Văn 8, tập 2)
Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
a) Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
b) Tôi thấy trịnh trọng một anh Bọ Ngựa tiến vào.
Trả lời:
- Hai câu khác nhau ở phần bổ ngữ (phần sau của động từ thấy). Ở câu (a), chủ ngữ đứng đầu câu (kèm theo phần giới thiệu tên nhân vật và phần miêu tả hành động, dáng điệu của nhân vật). Trong câu (b), vị ngữ được đảo lên trước chủ ngữ, đồng thời tính từ trịnh trọng lại được đặt ngay trước động từ, khiến cho người đọc hình dung được rất rõ cái sự “làm bộ làm tịch” của Bọ Ngựa.
- Câu thích hợp để điền vào chỗ trống là câu (b).
Câu 5. (SGK, trang 125, Ngữ Văn 8, tập 2)
Liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ của bộ phận in đậm trong đoạn văn sau. Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như ở đây.
Cây tre Việt Nam! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
(Thép Mới, Cây tre Việt Nam)
Trả lời:
- Có rất nhiều cách sắp xếp trật tự từ khi ta đảo vị trí của các từ in đậm.
- Tuy nhiên cách sắp xếp trật tự từ của nhà văn là tối ưu hơn cả vì nó đúc kết những phẩm chất cao quý của cây tre theo đúng trình tự được miêu tả trong bài văn (Kiểm tra lại trong văn bản Cây tre Việt Nam).
Câu 6. (SGK, trang 125, Ngữ Văn 8, tập 2)
Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau đây:
a) Lợi ích của đi bộ đối với sức khỏe.
b) Lợi ích của đi bộ với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
Trả lời:
Đi bộ rất có lợi cho sức khoẻ. Đi bộ làm cho khí huyết lưu thông đầu óc trở nên sảng khoái minh mẫn. Nếu chúng ta đi bộ hằng ngày đều đặn, gân cốt sẽ săn chắc hơn và lại tiêu hao bớt đi những năng lượng dư thừa. Đi bộ nhiều sức lực sẽ dẻo dai hơn, giúp ta học tập và lao động tốt hơn.
Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 3
Câu 1. Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào ?
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Những cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b. Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Trả lời:
Mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị:
a. Trật tự từ trong câu trên thể hiện thứ tự trước sau của công việc cần phải làm
b. Trật tự từ trong câu thể hiện tầm quan trọng của các công việc liệt kê:
+ Việc làm thường xuyên và là việc chính: bán bóng đèn.
+ Việc làm không thường xuyên, việc phụ: bán cả vàng hương
Câu 2. Vì sao những cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?
a. Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao, Chí Phèo)
b. Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích luỹ. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám, ông thường dùng để chơi ngông với đời.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh, Nhà văn Việt Nam hiện đại – Chân dung và phong cách)
c. Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
- Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một con trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.
(Em bé thông minh)
d. Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có công những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
(Hoài Thanh – Hoài Chân, Một thời đại trong thi ca)
Trả lời:
- Cụm từ ở câu a) được đặt đầu câu để tạo sự liên kết câu, nhấn mạnh sự việc đi ở tù của Chí Phèo.
- Các cụm từ ở câu b) c) d) để liên kết câu sau với câu trước đó.
Câu 3. Phân tích hiệu quả diễn đạt của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây:
a.
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.Lom khom dưới núi, tiều vài chú,Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc.Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.Dừng chân đứng lại trời, non, nước,Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
b.
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiềuBóng dài trên đỉnh dốc cheo leoNúi không đè nổi vai vươn tớiLá nguỵ trang reo với gió đèo…
(Tố Hữu, Ta đi tới)
Trả lời:
a. Bài thơ Qua Đèo Ngang tác giả bà Huyện Thanh Quan có sử dụng cấu trúc đảo ngữ để làm nổi bật cảnh vật, con người và nhấn mạnh tình cảm của nữ nhà thơ khi đứng ở Đèo Ngang.
b. Nhấn mạnh hình tượng rực rỡ, tươi sáng của anh bộ đội Cụ Hồ trong cảnh nắng chiều của núi rừng Tây Bắc.
Câu 4. Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
a. Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
b. Tôi thấy trịnh trọng một anh Bọ Ngựa tiến vào.
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhảy nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào vội né về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt thấy im lặng ồn ào (...) Người ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi chân nhấc từng bước cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
Trả lời:
- Hai câu khác nhau ở phần bổ ngữ:" thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào. "với " thấy trịnh trọng một anh Bọ Ngựa tiến vào"
- Ở câu (a), chủ ngữ đứng đầu câu (kèm theo phần giới thiệu tên nhân vật và phần miêu tả hành động, dáng điệu của nhân vật).
- Trong câu (b), vị ngữ được đảo lên trước chủ ngữ, đồng thời tính từ trịnh trọng lại được đặt ngay trước động từ, khiến cho người đọc hình dung được rất rõ cái sự “làm bộ làm tịch” của Bọ Ngựa.
=> Chọn câu b để điền vào đoạn văn
Câu 5. Dưới đây là đoạn kết bài Cây tre Việt Nam của Thép Mới (Ngữ văn 6, tập hai, tr. 95). Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm. Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như ở đây.
Cây tre Việt Nam ! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
Trả lời:
- Thép Mới sắp xếp trật tự từ theo trình tự xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm là vì:
+ Đi từ phẩm chất bên ngoài, hình thức dễ thấy vào phẩm chất bên trong tiềm tàng.
+ Phản ánh những phẩm chất đáng quý của cây tre Việt Nam theo đúng với trình tự đã được tác giả viết trong văn bản của mình.
Câu 6. Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau đây :
a) Lợi ích của đi bộ đối với sức khỏe.
b) Lợi ích đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
Trả lời:
a) Lợi ích của đi bộ đối với sức khỏe:
Đi bộ là một môn thể dục rất tốt cho sức khỏe. Đầu tiên, chúng ta có thể kể đế sự phát triển tự nhiên của bàn chân khi nó được nhẹ nhàng di chuyển trên mặt đất. Ngay dưới bàn chân chúng ta có rất nhiều những dây thần kinh quan trọng và chúng cần được thư giãn hợp lí, đi bộ chính là một trong những cách thư giãn hợp lí nhất. Khi đi bộ, một lượng calo thừa cũng được loại bỏ một cách đáng kể do sự vận động nhịp nhàng khi di chuyển. Nhưng đi bộ lại không hề mất nhiều sức như chạy bộ cũng không yêu cầu sức khỏe quá cao nên ai ai cũng có thể coi đây là môn thể thao rèn luyện sức khỏe rất tốt.
Câu: “Khi đi bộ, một lượng calo thừa cũng được loại bỏ một cách đáng kể do sự vận động nhịp nhàng khi di chuyển” đã nhấn mạnh sự việc “đi bộ”
b) Lợi ích của việc đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế:
Mọi người thường coi đi bộ là một môn thể thao nhẹ nhàng để rèn luyện sức khỏe hay giảm cân nhưng mấy ai biết rằng, đi bộ còn có lượi ích đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế. Không giống như chạy bộ hay đi xe đạp, người đi bộ đi chậm và nhịp nhàng nên có thể thu vào tầm mắt hết những vẻ đẹp của thiên nhiên đất trời và có thể thu lượm được rất nhiều thông tin cần thiết nếu nhạy bén. Đặc biệt, khi đi bộ, nếu người đi chịu khó sự thử thách ở một nơi xa, ta có cơ hội để tìm hiểu thêm những điều mới lạ về thiên nhiên, con người, cuộc sống.
Câu: “Đặc biệt, khi đi bộ, nếu người đi chịu khó sự thử thách ở một nơi xa, ta có cơ hội để tìm hiểu thêm những điều mới lạ về thiên nhiên, con người, cuộc sống” đã nhấn mạnh sự việc “đi bộ”
Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 6
1. Bài tập 1, trang 122, SGK.
Trả lời:
Để giải bài tập này, cần phân tích mối quan hệ giữa các hoạt động mà những từ in đậm biểu thị, rồi đối chiếu với nội dung mục II, phần Ghi nhớ (trang 112, SGK) xem trật tự từ có phản ánh đúng trình tự trước sau hoặc thứ bậc chính - phụ của các hoạt động không.
2. Bài tập 2, trang 122 -123, SGK.
Trả lời:
Cần xem xét mối quan hệ giữa các cụm từ in đậm với những từ hay cụm từ đã được sử dụng ở câu trước.
3. Bài tập 3, trang 123, SGK.
Trả lời:
Tham khảo cách giải thích hiệu quả diễn đạt của câu thơ Đẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi ! (bài tập trang 113, SGK), đối chiếu với nội dung mục II, phần Ghi nhớ (trang 112, SGK).
4. Bài tập 4, trang 123 -124, SGK.
Trả lời:
Cần so sánh hai câu về cấu tạo (trật tự từ) và về nghĩa (hiệu quả diễn đật), ở cả hai câu, phụ ngữ của động từ thấy đều là cụm C - V. Trong câu (a), cụm C - V này có chủ ngữ đứng trước. Trong câu (b), cụm C - V làm phụ ngừ có vị ngữ đảo lên trước, đồng thời từ trịnh trọng (chỉ cách thức tiến hành hoạt động nêu ở động từ) lại đặt trước động từ. Em cần phân tích xem mỗi cách viết có tác dụng gì.
5. Bài tập 5, trang 124, SGK.
Trả lời:
Với năm từ xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm, sẽ có rất nhiều cách sắp xếp trật tự từ. Đối chiếu câu văn của tác giả với dàn ý của bài Cây tre Việt Nam sẽ hiểu vì sao tác giả sắp xếp trật tự từ như vậy.
6. Bài tập 6, trang 124, SGK.
Trả lời:
Em có thể dựa vào một ý trong bài Đi bộ ngao du của Ru-xô (trang 98, SGK) và hiểu biết thực tế của mình, viết một đoạn văn ngắn về một trong hai đề tài đã nêu. Khi phân tích đoạn văn của mình, em có thể phát hiện ra một đôi chỗ sắp xếp trật tự từ chưa hợp lí. Trong trường hợp ấy, em có thể thay đổi trật tự từ cho hợp lí hơn.
Câu 7. Sắp xếp các từ ngữ đã cho trong mỗi mục dưới đây thành một câu, điền những câu đó vào chỗ trống thích hợp :
a) người này / toàn bộ thời gian còn lại sẽ cùng em đó chơi các trò chơi vận động ngoài trời / cứ mỗi ngày dành nửa giờ để phân tích cho cô, cậu học sinh nọ hiểu rằng trốn học là hành vi xấu
b) khi vụ việc của một học sinh được chuyển sang toà / thoạt tiên / và nếu như vậy vẫn không “ăn thua”, toà sẽ ra quyết định đưa học sinh đó vào “tù” hai tuần lễ / học sinh đó bị quan toà / nếu học sinh đó vẫn tiếp tục trốn học thì sẽ phải làm các việc công ích trong một tháng / cảnh cáo / khiển trách hoặc
HÌNH PHẠT DỄ CHỊU ?
Ở thành phố Éc-mê-lô của Hà Lan, học sinh từ 12 tuổi đến 16 tuổi hay trốn học sẽ phải chịu những biện pháp giáo dục đặc biệt. Trình tự tiến hành việc đó như sau : Ban Giám hiệu nhà trường nộp lên toà thị chính thành phố bản danh sách học sinh thường bỏ học, toà thị chính sẽ xem xét và quyết định có chuyển vụ việc sang toà án không./.../
Dĩ nhiên, không ai nhốt học sinh tuổi đó vào nhà tù thật chỉ vì tội trốn học. Học sinh bị phạt sẽ được đưa đến một trại thiếu nhi gần nhất, ở phòng dành cho một người, dưới sự trông nom của một nhân viên giàu kinh nghiệm của cơ quan trợ giúp xã hội. /.../
(Theo báo Đại biểu Nhân dân)
Trả lời:
Cần sắp xếp trật tự từ ngữ sao cho phù hợp với trình tự trước sau của những hoạt động mà các từ ngữ ấy diễn tả.
Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 1
Bài 1 (trang 123 sgk Ngữ văn 8 tập 2):
a, Trật tự từ trong câu trên thể hiện thứ tự trước sau của công việc cần phải làm
- Tầm quan trọng của sự việc.
b, Trật tự từ trong câu thể hiện:
- Việc làm thường xuyên và là việc chính xếp trước: bán bóng đèn.
- Việc làm không thường xuyên, việc phụ xếp sau: bán cả vàng hương
Bài 2 ( trang 124 sgk Ngữ văn 8 tập 2):
a, Cụm từ in đậm Ở tù được đặt đầu câu: nhấn mạnh vào sự thờ ơ, bất cần của Chí Phèo.
b, Cụm từ "Vốn từ vựng ấy" được đặt đầu câu nhằm tạo sự liên kết giữa câu trước với câu sau.
c, Cụm từ " Còn một trâu và một thúng gạo" là sự lặp lại tạo sự liên kết giữa hai câu trong một đoạn văn.
d, Cụm từ "Trong mười năm ấy" và " trong sự thắng lợi ấy" nhằm tạo sự liên kết giữa các câu trong đoạn.
Bài 3 ( trang 124 sgk Ngữ văn 8 tập 2):
a, Bài thơ Qua Đèo Ngang tác giả bà Huyện Thanh Quan có sử dụng cấu trúc đảo ngữ để làm nổi bật cảnh vật, con người và nhấn mạnh tình cảm của nữ nhà thơ khi đứng ở Đèo Ngang.
b, Nhấn mạnh hình tượng rực rỡ, tươi sáng của anh bộ đội Cụ Hồ trong cảnh nắng chiều của núi rừng Tây Bắc.
Bài 4 (trang 124 sgk Ngữ văn 8 tập 2):
Câu ( a) chỉ đơn thuần chỉ là kể chuyện, không nhấn mạnh vào bất kì một từ ngữ nào nên chủ yếu kể về một sự việc được chứng kiến.
Câu ( b) có đảo "trịnh trọng" lên trước chủ ngữ nên bộ phận này được nhấn mạnh vì thế câu này không phải chỉ chú ý đến sự việc được kể mà còn chú ý nhấn mạnh thái độ xuất hiện của đối tượng trong lời kể.
Bài 5 ( trang 124 sgk Ngữ văn):
Sở dĩ tác giả sắp xếp trật tự từ theo trình tự xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thủy chung, can đảm là vì:
- Phản ánh những phẩm chất đáng quý của cây tre Việt Nam theo đúng với trình tự đã được tác giả viết trong văn bản của mình.
- Đi từ phẩm chất bên ngoài, hình thức dễ thấy vào phẩm chất bên trong tiềm tàng.
Bài 6 (trang 124 sgk Ngữ văn 8 tập 2):
Có sự thật không thể phủ nhận được rằng cuộc sống ngày càng bận rộn lại khiến người trẻ trở nên lười vận động. Nếu bạn biết rằng việc ngồi nhiều, ít vận động sẽ khiến cơ thể mắc nhiều bệnh nguy hiểm. Hoặc dễ nhận thấy hơn chính là việc trở nên mệt mỏi, hay cáu gắt, stress nặng… Chỉ cần bạn dành ra 30- 45 phút để đi bộ bạn sẽ nhận được những lợi ích bất ngờ. Đi bộ giúp tăng chức năng miễn dịch, tốt cho tim mạch, giảm đau nhức xương khớp chống lại sự ảnh hưởng của các gen thúc đẩy tăng trọng lượng cơ thể. Đi bộ quả là một trong số những cách đơn giản, nhẹ nhàng nhưng mang lại hiệu quả và là môn thể dục lý tưởng cho mọi người.
Bài soạn "Luyện tập: Lựa chọn trật tự từ trong câu" số 4
A- KIẾN THỨC TRỌNG TÂM
Câu 1. Trật tự các từ và cụm từ in đậm dưới đây thể hiện mối quan hệ giữa những hoạt động và trạng thái mà chúng biểu thị như thế nào ?
a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý. Có khi được trương bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy. Những cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm. Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy đều được đưa ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công việc kháng chiến.
(Hồ Chí Minh, Tinh thần yêu nước của nhân dân ta)
b) Gần đến ngày giỗ đầu thầy tôi, mẹ tôi ở Thanh Hoá vẫn chưa về. Trong đó nghe đâu mẹ tôi đi bán bóng đèn và những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương nữa.
(Nguyên Hồng, Những ngày thơ ấu)
Trả lời:a) Trật tự các từ:
Giải thích cho quần chúng hiểu
Tuyên truyền để quần chúng hưởng ứng
Tổ chức cho quần chúng làm
Lãnh đạo cho quần chúng làm đúng
=>Trạng thái biểu thị: từ đó trở thành các hành động yêu nước thiết thực.
b) Trật từ từ của các hoạt động trong đoạn văn này lại được sắp xếp theo trật tự chính – phụ của công việc hàng ngày mà mẹ chú bé Hồng làm. Việc chính là bán bóng đèn được xếp lên trước, việc phụ là bán vàng hương (chỉ vào những phiên chợ chính) được xếp sau.
Câu 2. Vì sao những cụm từ in đậm dưới đây được đặt ở đầu câu?
a) Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cũng chỉ đến đi ở tù. Ở tù thì hắn coi là thường.
(Nam Cao, Chí Phèo)
b) Nguyễn Tuân có một kho từ vựng hết sức phong phú mà ông đã cần cù tích luỹ. Vốn từ vựng ấy, trước Cách mạng tháng Tám, ông thường dùng để chơi ngông với đời.
(Theo Nguyễn Đăng Mạnh, Nhà văn Việt Nam hiện đại – Chân dung và phong cách)
c) Việc đến tai em bé con nhà thợ cày, em liền bảo cha:
- Chả mấy khi được lộc vua ban, cha cứ thưa với làng giết thịt hai con trâu và đồ hai thúng gạo nếp để mọi người ăn một bữa cho sướng miệng. Còn một con trâu và một thúng gạo, ta sẽ xin làng làm phí tổn cho cha con ta trẩy kinh lo liệu việc đó.
(Em bé thông minh)
d) Một thời đại vừa chẵn mười năm.
Trong mười năm ấy, thơ mới đã tranh đấu gắt gao với thơ cũ, một bên giành quyền sống, một bên giữ quyền sống. Trong sự thắng lợi ấy, cũng có công những người tả xung hữu đột nơi chiến trường, nhưng trước hết là công những nhà thơ mới.
Hoài Thanh – Hoài Chân, Một thời đại trong thi ca)
Trả lời:
Cụm từ ở câu a) được đặt đầu câu để tạo sự liên kết câu, nhấn mạnh sự việc đi ở tù của Chí Phèo
Các cụm từ ở câu b) c) d) để liên kết câu sau với câu trước đó
Câu 3. Phân tích hiệu quả diễn đtạ của trật tự từ trong những câu in đậm dưới đây:
a)
Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà,
Cỏ cây chen đá, lá chen hoa.
Lom khom dưới núi, tiều vài chú,
Lác đác bên sông, chợ mấy nhà.
Nhớ nước đau lòng, con quốc quốc.
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia.
Dừng chân đứng lại trời, non, nước,
Một mảnh tình riêng ta với ta.
(Bà Huyện Thanh Quan, Qua Đèo Ngang)
b)
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo
Núi không đè nổi vai vươn tới
Lá nguỵ trang reo với gió đèo…
(Tố Hữu, Ta đi tới)
Trả lời:
a) Cách đảo trật tự từ trong câu tạo nên cảm giác hoang vu vắng vẻ của đèo ngang đồng thời qua đó khắc sâu tâm trạng cô đơn, buồn nhớ của nhân vật trữ tình.
b) Cách đảo trật từ trong câu: " Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều" đã làm hiện lên vẻ đẹp và sự kì vĩ của người lính trong buổi hoàng hôn. Người lính trở thành hình ảnh trung tâm của cảnh buổi chiều trên dốc núi.
Câu 4. Các câu (a) và (b) sau đây có gì khác nhau? Chọn câu thích hợp điền vào chỗ trống trong đoạn văn bên dưới.
a) Tôi thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào.
b) Tôi thấy trịnh trọng một anh Bọ Ngựa tiến vào.
Bỗng mấy chú Châu Chấu Ma đang nhày nhót khoe tài quanh các nàng Cào Cào vội né về một bên. Rồi trong cửa hàng chợt thấy im lặng ồn ào (...) Nguuwofi ngợm anh Bọ Ngựa này cũng bình thường thôi, nhưng chưa hiểu sao anh làm ra lối quan dạng đến thế, anh đi chân nhâc từng bức cao ngang đầu gối kiểu bước chân ngỗng, cách thức rất ta đây kẻ giờ và hách dịch.
Trả lời:
a) Hai câu khác nhau ở phần bổ ngữ:" thấy một anh Bọ Ngựa trịnh trọng tiến vào." với " thấy trịnh trọng một anh Bọ Ngựa tiến vào"
Ở câu (a), chủ ngữ đứng đầu câu (kèm theo phần giới thiệu tên nhân vật và phần miêu tả hành động, dáng điệu của nhân vật).
Trong câu (b), vị ngữ được đảo lên trước chủ ngữ, đồng thời tính từ trịnh trọng lại được đặt ngay trước động từ, khiến cho người đọc hình dung được rất rõ cái sự “làm bộ làm tịch” của Bọ Ngựa.
=> Chọn câu b để điền vào đoạn văn
Câu 5. Dưới đây là đoạn kết bài Cây tre Việt Nam của Thép Mới (Ngữ văn 6, tập hai, tr. 95). Hãy liệt kê các khả năng sắp xếp trật tự từ trong bộ phận câu in đậm. Đối chiếu đoạn kết với dàn ý của bài văn và cho biết vì sao tác giả lựa chọn trật tự từ như ở đây.
Cây tre Việt Nam ! Cây tre xanh, nhũn nhặn, ngay thẳng, thuỷ chung, can đảm. Cây tre mang những đức tính của người hiền là tượng trưng cao quý của dân tộc Việt Nam.
Trả lời:
Có rất nhiều cách sắp xếp trật tự từ khi ta đảo vị trí của các từ in đậm. Ví dụ: xanh, ngay thẳng,nhũn nhăn, can đảm, chung thủy
Tuy nhiên cách sắp xếp trật tự từ của nhà văn là tối ưu hơn cả vì nó đúc kết những phẩm chất cao quý của cây tre theo đúng trình tự được miêu tả trong bài văn
B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI
Câu 6: Viết một đoạn văn ngắn về một trong các đề tài sau đây :
a) Lợi ích của đi bộ đối với sức khoẻ.
b) Lợi ích đi bộ đối với việc mở rộng hiểu biết thực tế.
Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
Trả lời:
Đi bộ không chỉ mang đến sức khỏe cho mỗi chúng ta mà đi bộ còn giúp chúng ta mở rộng hiểu biết thực tế với thế giới xung quanh. Đi bộ thể dục, đi bộ ngắm cảnh giúp chúng ta có góc nhìn mới, nhìn cảnh vật xung quanh chúng ta dưới góc nhìn chân thực hơn, sống động hơn, quan sát được cảnh vật xung quanh mở mang được nhiều điều. Khi đi bộ chúng ta có thể cảm nhận tiết trời trong xanh mỗi buổi sớm mai, hay đơn giản nhìn thấy rõ cỏ cây hoa lá, thiên nhiên xung quanh chúng ta đang phát triển và diễn ra chân thực như thế nào. Hòa mình với thiên nhiên cảnh vật, nhịp sống xung quanh chúng ta cũng là một cách để chúng ta sống chậm lại thay vì những lo toan bộn bề của cuộc sống, những hối hả, tất bật, bận bịu của công việc. Đi bộ đưa chúng ta tới những vùng đất mới, đem đến cho chúng ta cái nhìn, am hiểu văn hóa phong tục và những nét đẹp của các vùng miền.
=> Giải thích: cụm từ: "Hòa mình với thiên nhiên cảnh vật, nhịp sống xung quanh chúng ta" được đặt lên trước vì đây là cơ sở dẫn đến "cách để chúng ta sống chậm lại"
Viết một đoạn văn với chủ đề tự chọn. Giải thích cách sắp xếp trật tự từ ở một câu trong đoạn văn đã viết.
Bài làm:
Bài tham khảo 1:
Việt Nam là một đất nước có truyền thống yêu nước lâu đời. Xuyên suốt bề dày lịch sử, từ những ngày đầu Hùng Vương dựng nước đến thời Bà Trưng, Bà Triệu, Hưng Đạo Vương, Lê Lợi, Quang Trung,.... đến nay đều chứng minh cho sự anh dũng, kiên cường của cả một dân tộc. Triệu trái tin hòa cùng một nhịp đập, luôn luôn hướng lòng mình về Tổ quốc thân yêu. Từ lòng dũng cảm và tinh thân yêu nước ấy, những chiến thắng vang dội vẻ vang được làm lên, những con người nhỏ bé làm nên những chiến thắng vĩ đại. Việt Nam muôn năm, Việt Nam luôn ở trong trái tim mỗi ngườiTrật tự từ trong câu: Bà Trưng, Bà Triệu, Hưng Đạo Vương, Lê Lợi, Quang Trung,.... được sắp xếp theo trình tự thời gian
Bài tham khảo 2:
Trái Đất giờ đây đang đứng trước nguy cơ của việc biến đổi khí hậu do con người gây ra. Vì thế, việc bảo vệ môi trường là việc làm vô cùng cần thiết của toàn nhân loại ở khắp quốc gia. Việc làm để bảo vệ môi trường là , bỏ rác vào thùng , dọn dẹp vệ sinh nơi, phải trồng cây xanh , hạn chế khí thải từ các nhà máy, hạn chế sử dụng năng lượng không tái chế và sử dụng những nguồn năng lượng sạch mới... Ngoài ra , chúng ta cần phải xem xét, ý thức với chính bản thân mình trong việc bảo vệ môi trường và đồng thơi tham gia các hoạt động như Mùa hè Xanh , Giờ Trái Đất ... Có như vậy, Trái Đất , ngôi nhà chung của chúng ta , sẽ trở nên xanh sạch đẹp.Trật tự từ trong câu: Vì thế đứng trước câu để liên kết câu
