Top 6 Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" lớp 9 hay nhất

Trong giao tiếp, có những khi ta thường bộc lộ một cách trực tiếp những suy nghĩ, tình cảm của mình bằng những từ ngữ đúng nghĩa về điều đó. Tuy nhiên, trong một số trường hợp tế nhị, chúng ta không thể dùng trực tiếp những lời nói đó mà cần phải nói khéo léo, hàm ý hơn. Đó là lí do vì sao chúng ta có nghĩa tường minh và hàm ý. Vậy nghĩa tường minh và hàm ý là như thế nào? Trong bài học này, chúng ta sẽ tìm hiểu về nghĩa tường minh và hàm ý, từ đó biết cách sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý trong cuộc sống để cuộc đối thoại, giao tiếp trở nên uyển chuyển, khéo léo hơn. Mời các bạn tham khảo bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" lớp 9 hay nhất mà Toplist đã tổng hợp trong bài viết dưới đây.

Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" số 4

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

I- Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi:

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!
Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một chiếc làn. Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.
- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!
Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và vội quay đi.
(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)
1. Qua câu " Trời ơi, chỉ có năm phút !" , em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với anh họa sĩ và cô gái?
2. Câu nói thứ 2 của anh thanh niên có ẩn ý gì không?
Trả lời:
1. Câu nói trên không chỉ ngụ ý thông báo thời gian chỉ còn năm phút mà trong giong nói còn ẩn í “Tôi rất tiếc.”. Đây là câu mang nghĩa hàm ý.
Anh thanh niên không nói thẳng điều đó với ông hoạ sĩ và cô gái vì anh ngại ngùng không muốn người khác thấy tình cảm của mình; có thể vì tế nhị hay do cách nói.
2. Câu nói thứ hai của anh thanh niên (- Ô! Cô còn quên chiếc mùi xoa đây này!) không có ẩn ý, là câu mang nghĩa tường minh.


B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Luyện tập

Bài tập 1: trang 75 sgk Ngữ văn 9

a) Câu nào cho thấy anh họa sĩ chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp e nhận ra điều ấy.

b. Tìm những từ ngữ miêu tả thái độc của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy thể hiện điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?

Bài làm:

a) Câu “Nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy.”, đặc biệt là cụm từ tặc lưỡi. Người kể chuyện không nói rõ là người hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay, nhưng qua hình ảnh này, người đọc hiểu được điều đó.
b) Thái độ của cô gái được miêu tả qua các từ ngữ: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi. Những từ ngữ này cho thấy cô gái rất ngượng, đành phải nhận lại chiếc khăn và muốn dấu đi sự xấu hổ của mình.
Thì ra, vì cảm mến, cô gái định để lại chiếc khăn mùi soa lại cho người thanh niên làm kỉ vật nhưng anh ta không nghĩ ra, tưởng cô bỏ quên nên đã thật thà đem trả lại. Những điều này được tác giả khéo léo ngụ ý.


Câu 2: trang 75 sgk Ngữ văn 9 tập 1

Hãy cho biết hàm ý của những câu dưới đây:

Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và đây là cô kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Bài làm:
Câu có chứa hàm ý trong đoạn: Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.
Hàm ý của câu là: Ông họa sĩ chưa kịp uống nước chè khi rời khỏi Lào Cai và Món nước chè anh thanh niên pha rất ngon


Câu 3: trang 75 Ngữ văn 9 tập 2

Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và trả lời câu:
Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:
- Cơm chín rồi!
Anh cũng không quay lại.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
Bài làm:
Câu chứa hàm ý: - Cơm chín rồi!
Hàm ý: Ông vô ăn cơm!


Câu 4: trang 76 sgk Nghữ văn 9 tập 2
Trong các đoạn trích (từ truyện ngắn Làng của Kim Lân) dưới đây, những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý hay không? Vì sao?
a) Có người hỏi:
- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?…
- ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!
Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to:
- Hà, nắng gớm, về nào…
Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.
b) – Này, thầy nó ạ.
ông Hai nằm rũ ra trên giường không nói gì.
- Thầy nó ngủ rồi à?
- Gì?
Ông lão khẽ nhúc nhích.
- Tôi thấy người ta đồn…
Ông lão gắt lên:
- Biết rồi!
Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.
Bài làm:
Câu “Hà, nắng gớm, về nào…” là câu nói lảng;
Câu “Tôi thấy người ta đồn…” là câu bị chen ngắt ngang.
=> Hai câu này không phải là câu mang hàm ý.

Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" số 1

I. Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý

1 - "Trời ơi, chỉ còn có năm phút" – Không chỉ thông báo thời gian mà còn cho thấy anh thanh niên gấp gáp, luyến tiếc vì thời gian còn lại ít ỏi

- Cách diễn đạt tình cảm tế nhị, khéo léo bằng câu gián tiếp mang hàm ý

2. Ô! Cô còn quên chiếc mùi xoa đây này! – mang hàm ý


Luyện tập

Bài 1 (Trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2)

a, Câu "nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy" cụm từ tặc lưỡi.

- Người kể chuyện không nói rõ họa sĩ chưa muốn chia tay mà để người đọc cảm nhận qua hình ảnh

b, Thái độ của cô gái được miêu tả qua từ ngữ: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi

- Từ ngữ miêu tả thể hiện sự ngượng ngùng của cô gái, cô quay đi để giấu sự xấu hổ

- Cô gái muốn tặng anh thanh niên chiếc khăn mùi xoa làm kỉ niệm nhưng anh đã từ chối


Bài 2 (trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2)

Câu in đậm có hàm ý, bác lái xe muốn anh thanh niên tiếp đón ông họa sĩ và cô kĩ sư.


Bài 3 (trang 75 sgk ngữ văn 9 tập 2)

Câu chứa hàm ý: cơm chín rồi

Hàm ý: cơm chín, ông vô ăn cơm.


Bài 4 (trang 76 sgk ngữ văn 9 tập 2)

- Câu "Hà, nắng gớm, về nào…" là câu nói lảng

"Tôi thấy người ta đồn…" câu nói bị chen ngang

→ Hai câu này không phải câu mang hàm ý

Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" số 6

Kiến thức cơ bản

- Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.

- Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.


Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý

Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi.

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.

- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

1. Qua câu "Trời ơi, chỉ còn có năm phút!", em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái?

2. Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?

Trả lời

1. “Trời ơi, chỉ còn có 5 phút”: Anh thanh niên bộc lộ sự luyến tiếc nhưng không nói thẳng ra. Có thể anh ngại ngùng, muốn che giấu tình cảm của mình.

2. Không chứa hàm ý.


Câu 1 - Trang 75 SGK

Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:

a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?

b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?

Trả lời

a) Câu “nhà hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy" cho thấy hoa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên.

b) Thái độ của cô gái được thể hiện qua các từ ngữ:

- Mặt đỏ ửng (thái độ ngượng ngiu).

- Nhận lại chiếc khăn (miễn cưỡng).

- Quay mặt đi (che dấu tâm trạng).

Qua các chi tiết này ta đoán ra: Cô gái cố tình “bỏ quên" chiếc khăn mùi soa làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên vì quả thật thà (hay lúng túng mà xử trí sai) nên gửi trả lại.


Câu 2 - Trang 75 SGK

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:

- Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Trả lời

Câu nói của bác lái xe ngụ ý: Hoạ sĩ già thích uống nước trà nhưng sáng nay chưa kịp uống.


Câu 3 - Trang 75 SGK

Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:

- Vô ăn cơm!

Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:

- Cơm chín rồi!

Anh cũng không quay lại.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Trả lời

Câu cơm chín rồi, bé Thu muốn nói “Mời ba ăn cơm” nhưng nó có tránh gọi tiếng “ba”.


Câu 4 - Trang 76 SGK

Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?

a) Có người hỏi:

- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..

- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười mhạt một tiếng, vươn vai nói to:

- Hà, nắng gớm, về nào…

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.

b) – Này, thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à?

- Gì?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi thấy người ta đồn…

Ông lão gắt lên:

- Biết rồi!

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

Trả lời

Những câu này không chứa hàm ý. Câu Hà, nắng gớm, về nào là câu nói lảng (nói sang đề tài khác để tránh đề tài đang bàn). Câu Tôi thấy người ta đồn... là câu nói thể hiện ý nghi hoặc...

Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" số 2

Phần I: PHÂN BỆT NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý

Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

- Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Chính là anh thanh niên giật mình nói to, giọng cười nhưng đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra nhà phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một cái làn. Nhà họa sĩ tặc lười đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già.

- Ô! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này!

Anh thanh niên vừa vào, kêu lên. Để người con gái khỏi trở lại bàn, anh lấy chiếc khăn tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn và quay vội đi.

(Theo Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

1. Qua câu "Trời ơi, chỉ còn có năm phút!", em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái?

2. Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không?

Trả lời:

1. Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút” ta hiểu anh thanh niên muốn nói thêm rằng “thời gian còn lại là quá ít”. Anh không dùng từ ngữ nói ra điều đó là để che giấu sự “tiếc rẻ” phải chia tay hai người khách:

2. Câu nói thứ hai không chứa ẩn ý.


Phần II: LUYỆN TẬP

Câu 1 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:

a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy?

b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa?

Trả lời:

a) Câu “Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy”. Cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên. Đây là cách dùng “hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.

(b) Trong câu cuối đoạn văn, những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc mùi soa là:

- mặt đỏ ửng (ngượng);

- nhận lại chiếc khăn (không tránh được);

- quay vội đi (quá ngượng).

Qua các hình ảnh này có thể thấy cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng. Cô ngượng vì cô định kín đáo để khăn lại làm kỉ vật cho người thanh niên, thế mà người thanh niên lại quá thật thà tưởng là cô bỏ quên, nên gọi cô để trả lại.


Câu 2 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây:

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái:

- Đây, tôi xin giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè: ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)


Câu 3 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng:

- Vô ăn cơm!

Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra:

- Cơm chín rồi!

Anh cũng không quay lại.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Trả lời:

Câu “Cơm chín rồi!” có chứa hàm ý, đó là “ông vô ăn cơm đi!”.


Câu 4 (trang 75 SGK Ngữ văn 9, tập 2):

Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao?

a) Có người hỏi:

- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà?..

- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy!

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười mhạt một tiếng, vươn vai nói to:

- Hà, nắng gớm, về nào…

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.

b) – Này, thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à?

- Gì?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi thấy người ta đồn…

Ông lão gắt lên:

- Biết rồi!

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

Trả lời:

- Những câu in đậm ở đây không chứa hàm ý. Câu in đậm thứ nhất là câu nói lảng (nói sang chuyện khác tránh đề tài đang bàn, còn goi là “đánh trống lảng”).

- Câu in đậm thứ hai là câu nói dở dang.

Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" số 3

I - Phân biệt nghĩa tường minh và hàm ý

Đọc đoạn trích sau và trả lời câu hỏi (trang 74 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2)

Câu hỏi :


Câu 1 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Qua câu “Trời ơi, chỉ còn có năm phút !”, em hiểu anh thanh niên muốn nói điều gì ? Vì sao anh không nói thẳng điều đó với họa sĩ và cô gái ?

Trả lời :

Qua câu: “Trời ơi, chỉ còn có 5 phút!” anh thanh niên muốn nói hàm ý: nhanh quá, thật là tiếc. Với câu nói của mình, anh thanh niên thêm rằng anh rất tiếc; nhưng anh không muốn nói thẳng điều đó có thể vì ngại ngùng, vì muốn che giấu tình cảm của mình.


Câu 2 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Câu nói thứ hai của anh thanh niên có ẩn ý gì không ?

Câu nói thứ hai của anh thanh niên: “Ô ! Cô còn quên chiếc mùi soa đây này !” không có ẩn ý.


Ghi nhớ :

Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.


II - Luyện tập

Câu 1 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2 : Đọc đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết :

a) Câu nào cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?

b) Tìm những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa ?

Trả lời :

a) Câu “Nhà họa sĩ tặc lưỡi đứng dậy” cho thấy họa sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên. Hành động “tặc lưỡi” biểu thị thái độ không muốn nhưng đành vậy.

b) - mặt đỏ ửng (thái độ ngượng ngùng)

- nhận lại chiếc khăn (không tránh được)

- quay vội đi (quá ngượng)

Qua các chi tiết này, có thể thấy cô gái đang bối rối đến vụng về vì ngượng. Cô đã cố tình “bỏ quên” chiếc khăn mùi soa làm kỉ niệm, nhưng anh thanh niên vì quá thật thà tưởng cô bỏ quên nên gọi cô để gửi trả lại.


Câu 2 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoạn trích sau đây :

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội hoạ và cô gái :

- Đây, tôi giới thiệu với anh một hoạ sĩ lão thành nhé. Và cô đây là kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa cái món chè pha nước thơm như nước hoa củ Yên Sơn nhà anh.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Trả lời :

Hàm ý của câu nói : ông hoạ sĩ già chưa kịp uống nước chè buổi sớm.


Câu 3 trang 75 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :

- Vô ăn cơm !

Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm”. Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :

- Cơm chín rồi !

Anh cũng không quay lại.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Trả lời :

Câu Cơm chín rồi, chứa hàm ý : Ông vô ăn cơm đi.


Câu 4 trang 76 - SGK Ngữ Văn 9 tập 2: Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?

a) Có người hỏi :

- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?…

- Ấy thế mà bây giờ đổ tốn ra thế đấy !

Ông Hai trả tiền nước, đứng dây, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :

- Hà, nắng gớm, về nào…

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.

b) - Này, thầy nó ạ...

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à ?

- Gì ?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi thấy người ta đồn...

Ông lão gắt lên :

- Biết rồi !

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

Trả lời :

a) Câu “Hà, nắng gớm, về nào...” không chứa hàm ý. Đây là cách nói lảng, tránh đề tài đang bàn.

b) Câu “Tôi thấy người ta đồn...” không chứa hàm ý. Đây là câu nói dở dang.

Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Bài soạn "Nghĩa tường minh và hàm ý" số 5

1. Bài tập 1, trang 75, SGK.

Đọc lại đoạn trích đã dẫn ở mục I và cho biết:

a) Câu nào cho thấy hoạ sĩ cũng chưa muốn chia tay anh thanh niên ? Từ ngữ nào giúp em nhận ra điều ấy ?

b) Tìm những từ ngừ miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Thái độ ấy giúp em đoán ra điều gì liên quan tới chiếc mùi soa ?

Trả lời:

Bài tập này yêu cầu xác định hàm ý trong lời kể chuyện của tác giả đoạn trích.

a) Trong đoạn trích chỉ có một câu nói về nhà hoạ sĩ. Hành động của hoạ sĩ được diễn tả bằng hai cụm từ. Cụm từ nào cho biết hoạ sĩ tiếc rẻ khi phải đứng dậy ?

b) Trong câu cuối đoạn văn, những từ ngữ miêu tả thái độ của cô gái liên quan tới chiếc khăn mùi soa là :

- mặt đỏ ửng (ngượng) ;

- nhận lại chiếc khăn (không tránh được) ;

- quay vội đi (để giấu sự ngượng ngùng).

Vì sao cô gái ngượng đến mức đỏ mặt, quay vội đi khi anh thanh niên phát hiện và trả lại chiếc khăn mùi soa ? Có thật là cô gái bỏ quên chiếc khăn giữa cuốn sách không ?


2. Bài tập 2, trang 75, SGK.

Hãy cho biết hàm ý của câu in đậm trong đoan trích sau đây :

Bác lái xe dắt anh ta lại chỗ nhà hội họa và cô gái :

- Đây, tôi giới thiệu với anh một họa sĩ lão thành nhé. Và đây là cô kĩ sư nông nghiệp. Anh đưa khách về nhà đi. Tuổi già cần nước chè : ở Lào Cai đi sớm quá. Anh hãy đưa ra cái món chè pha nước mưa thơm như nước hoa của Yên Sơn nhà anh.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

Trả lời:

Để tìm hàm ý của câu in đậm, em cần xem lại hai vế trong câu ấy có quan hệ với nhau về nghĩa như thế nào.


3. Bài tập 3, trang 75 - 76, SGK.

Tìm câu chứa hàm ý trong đoạn trích sau và cho biết nội dung của hàm ý.

Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp dọa đánh, nó phải gọi nhưng lại nói trổng :

- Vô ăn cơm !

Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói vọng ra :

- Cơm chín rồi !

Anh cũng không quay lại.

(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)

Trả lời:

Trong đoạn trích ở đề bài luyện tập này, câu Cơm chín rồi ! mà em bé nói với bố có phải để báo cho bố em biết về việc “cơm đã chín” hay không ? Nếu không phải như vậy thì em bé dùng câu nói đó để nói điều gì ?


4. Bài tập 4, trang 76, SGK.

Đọc các đoạn trích sau đây (trích từ truyện ngắn Làng của Kim Lân), cho biết những câu in đậm có phải là câu chứa hàm ý không. Vì sao ?

a) Có người hỏi :

- Sao bảo làng Chợ Dầu tinh thần lắm cơ mà ?...

- Ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy !

Ông Hai trả tiền nước, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cười nhạt một tiếng, vươn vai nói to :

- Hà, nắng gớm, về nào...

Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cười nói xôn xao của đám người mới tản cư lên ấy vẫn dõi theo.

b) - Này , thầy nó ạ.

Ông Hai nằm rũ ra ở trên giường không nói gì.

- Thầy nó ngủ rồi à ?

- Gì ?

Ông lão khẽ nhúc nhích.

- Tôi thấy người ta đồn...

Ông lão gắt lên :

- Biết rồi !

Bà Hai nín bặt. Gian nhà lặng đi, hiu hắt.

Trả lời:

Mục đích của bài tập này là kiểm tra kiến thức về hàm ý, phân biệt câu chứa hàm ý với câu không chứa hàm ý nhưng dễ lầm là có chứa hàm ý.

Có thể tham khảo các câu hỏi sau đây khi làm bài tập này :

- Câu nói được in đậm của ông Hai có hướng vào người nào không ? Hay là ông muốn nói cho đỡ ngượng khi bỏ đi vì nghe bà con nói không tốt về làng Chợ Dầu quê ông ?

- Câu nói được in đậm của bà Hai nói với ông Hai là lời nói dở dang hay có ý gì khác ?

Ảnh minh họa (Nguồn internet)
Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Bình luận

Có Thể Bạn Quan Tâm ?