Cụm từ "Phản địa đàng", tiếng Anh là Dystopian hoặc cacotopia, được dùng để chỉ một cộng đồng hay một xã hội khủng khiếp, tồi tệ, bị thoái hóa, biến chất, không ai mong muốn. Phản địa đàng được biết đến với những yếu tố như bạo lực, lối sống tha hóa, chính sách quản lý khắc nghiệt, vô nhân đạo, thảm họa môi trường hoặc các đặc điểm khác liên quan đến sự suy đồi của các giá trị tốt đẹp của con người, một số bộ phim về phản địa đàng nổi tiếng như: Brazil (1985), The Giver (Người truyền ký ức, 2014) và gần đây nhất là Squid Game (Trò chơi con mực, 2021). Các nhà làm phim đã xây dựng các bộ phim viễn tưởng về phản địa đàng nhằm cảnh báo và thức tỉnh con người về giá trị của việc gìn giữ những điều tốt đẹp của xã hội. Và trong bài viết này hãy cùng toplist điểm tên một số bộ phim về đề tài Phản địa đàng hay nhất nhé.
Brazil (1985)
Brazil của đạo diễn Terry Gilliam, lấy bối cảnh của một xã hội tương lai giả tưởng, nơi các chiến dịch đánh bom khủng bố chống chính quyền đã diễn ra 13 năm qua. Nhân vật chính Sam Lowry là một kỹ thuật viên/một công chức thiếu tham vọng. Ham muốn duy nhất của Sam đó là thoát khỏi kỹ thuật công nghệ và sự quan liêu của bộ máy chính quyền để đến với giấc mơ của mình. Trong giấc mơ đó, Sam đóng vai hiệp sĩ đi cứu cô gái trong mộng của mình. Rồi có một lần, trong khi đi sửa lại một cuộc bắt người nhầm của giới cầm quyền, Sam đã vô tình gặp Jill Layton – người có bề ngoài giống hệt cô gái vẫn xuất hiện trong mơ. Trải qua vô số chuyện Sam và Jill bị coi là khủng bố, là kẻ thù của nhà nước liệu Sam có cứu được Jill, liệu hai người có đến được với nhau và sống hạnh phúc như Sam từng mơ hay không?
Dưới bàn tay nhào nặn của mình, bộ phim đã cho người xem thấy cách xáo trộn giữa thật và ảo, mơ trong mơ, sự chồng chéo giữa những nhân vật có thật với ý chí khao khát tự do của những người bị đàn áp. Nó làm ta đôi khi không thể phân biệt nổi đó là mơ hay thực, và nếu là mơ thì nó bắt đầu khi nào. Là cách nhân vật chính tạo ra thế giới tưởng tượng để thoát khỏi thực tại: Sam ở Phòng Tra Tấn (torture chamber) và Babydoll sau khi làm phẫu thuật thuỳ não (Lobotomy). Là cốt truyện chính khá đơn giản nhưng nó lại ẩn chứa những tầng nghĩa và thông điệp sâu xa khiến người xem không thể hiểu hết nếu chỉ xem một lần. Nói một cách khác, cái Gilliam cũng như Zack quan tâm đó là đánh thẳng vào cảm giác của người xem. Cốt truyện? Không quan trọng. Nhân vật? Không quan trọng. Sự kết nối? Không cần thiết. Bởi vì khi tất cả những điều trên qua đi, cái đọng lại chỉ còn là cảm giác tê dại như điện giật trong tinh thần.
Kỷ nguyên Elysium
Bộ phim do Neill Blomkamp đạo diễn nói về tương lai viễn tưởng, năm 2159 Trái đất dần trở nên hoang tàn, xã hội loài người chia làm hai tầng lớp: Một tầng lớp nghèo khổ sống bám trụ trên Trái đất và một tầng lớp giàu có sống trên trạm vũ vụ không gian Elysium. Trong phim, thư ký Rhodes, một viên chức chính phủ cương trực luôn không ngừng thực thi những đạo luật chống nhập cư và làm quấy rối cuộc sống xa xỉ của công dân Elysium.
Nhưng điều đó vẫn không ngăn được người dân sống trên Trái Đất cố gắng vượt biên bằng mọi giá. Max, một gã Trái Đất bình thường khi cố tìm cách vào Elysium không may bị dồn vào đường cùng, đã đồng ý nhận một sứ mạng khiến ai cũng nản lòng mà nếu thành công sẽ cứu rỗi cuộc đời gã, thậm chí mang lại bình đẳng cho thế giới vốn đang bị phân cực.
Nineteen Eighty-Four (1984)
Đây được xem như bộ phim nổi tiếng nhất về thể loại phim Phản địa đàng khi được xây dựng từ tiểu thuyết cùng tên của tác giả George Orwell. Bộ phim giả tưởng về một đất nước chỉ có một Đảng cầm quyền, tất cả mọi quyền lực đều thuộc về Đảng cầm quyền đó và hoạt động nhân danh một người tên Big Brother – vĩ lãnh tụ cầm quyền vĩ đại của nhà nước Ignsoc. Ở đây, tất cả mọi người đều bị kiểm soát, từ hành động, suy nghĩ tới biểu cảm. Tất cả mọi nơi trên đất nước này đều bị gắn thiết bị giám sát, chỉ cần họ có biểu hiện hành động hay tư tưởng lệch lạc với chủ trương của Đảng cầm quyền, họ sẽ ngay lập tức bị đội cảnh sát tư tưởng bắt giam.
Winston Smith - Đảng viên Outer Party, làm công việc hằng ngày là chỉnh sửa dữ liệu từ quá khứ sao cho phù hợp với đường lối lãnh đạo của Đảng cầm quyền. Bề ngoài là một người trung thành với Đảng nhưng sâu thẳm bên trong ông luôn căm ghét tổ chức chính trị đó và luôn muốn lật đổ Big Brother.
Bộ phim mang đến cho người xem thấy được sự ảm đạm, u uất đến căm phẫn của những con người bị đối xử và bị điều khiển như những con robot.
Children Of Men (Giống Nòi Nhân Loại, 2006)
Bộ phim chuyển thể từ tiểu thuyết PD James của Alfonso Cuarón, nhìn về nước Anh trong một tương lai gần tận thế, khi các tiêu chuẩn của luật pháp và trật tự đã bị phá vỡ và đất nước bị cai trị bởi một nhà độc tài phát xít. Lấy bối cảnh nước Anh vào năm 2027, London rơi vào tình cảnh hỗn loạn của làn sóng nhập cư trên khắp thế giới, truyền thông đất nước liên tục đưa tin và khóc thương vì sự ra đi của đứa trẻ cuối cùng được sinh ra phụ nữ bị tước đoạt thiên chức làm mẹ không rõ lý do đồng nghĩa họ sẽ không thể sinh con, dân số cứ thế già hóa và trong 100 năm tới loài người sẽ hoàn toàn biến mất. Bộ phim bắt đầu với khung cảnh ảm đạm, làn sóng nhập cư quá lớn khi nước Anh lúc này là nơi an toàn nhất trên thế giới, nhưng bây giờ trên đường phố chỉ toàn những cảnh đánh đuổi, bắt bớ những người dân nhập cư.
Trái ngược với khung cảnh hỗn loạn đó là hình ảnh nhan vật Theo bước đi như một linh hồn chết, không biểu cảm, không quan tâm sự hỗn loạn đang diễn ra xung quanh mình. Trên đường về nhà, Theo bị nhóm khởi nghĩa "Đảng Cá" do vợ cũ là Julian bắt cóc, yêu cầu tìm kiếm giấy thông hành cho một phụ nữ da màu. Điều đặc biệt là người phụ nữ này đang mang thai - một điều tưởng chừng như không thể. Đây được xem như dấu hiệu tái sinh của sự sống, là hy vọng của tác giả về những sự sống có thể nảy mầm ngay cả trong lúc u tối nhất.
Sqiud Game (Trò chơi con mực, 2021)
Sẽ không quá nếu nói Squid Game là phim nổi bật của năm 2021, bởi sự thành công của phim đã và đang lan nhanh ra khắp toàn cầu. Bộ phim của đạo diễn Hwang Dong-hyuk, nói về bản chất của con người khi đứng trước cám dỗ của đồng tiền. Khi bị dồn vào hoàn cảnh éo le, nợ nần chồng chất thì lòng tham, sự ích kỷ của con người sẽ bộc phát, bất chấp mọi thủ đoạn để có được tiền.
Trong phim là 456 con người đang ngập trong cảnh nợ nần, người chơi tham gia chơi "Trò chơi con mực" được đưa ra một hòn đảo, nơi diễn ra trò chơi, người chiến thắng sẽ được 45,6 tỷ won. Họ được chơi 6 trò chơi, bao gồm: Đèn xanh đèn đỏ, kéo co, tách kẹo đường, bắn bi, qua cầu kính và trò chơi con mực, đây đều là những trò chơi mà tuổi thơ ai cũng đã chơi. Để chiến thắng họ được dùng mọi thủ đoạn để triệt hạ đối thủ đồng nghĩa với việc để có được số tiền quá lớn đó họ phải đánh cược cả tính mạng của mình.
Gattaca (Công Nghệ Gen, 1997)
Sẽ thế nào khi con người quá phụ thuộc và không thể tách ra khỏi máy móc và các thiết bị hiện đại? Đây hẳn là câu hỏi mà chúng ta đặt ra rất nhiều, nhất là trong thời đại khoa học - công nghệ chưa bao giờ phát triển nhanh và mạnh như hiện nay. Không chỉ phát triển máy móc phục vụ đời sống sản xuất, sinh hoạt mà con người đã và đang sử dụng chúng đẻ tác động vào bộ gen của con người theo ý muốn của chúng ta.
Gattaca - Công nghệ Gen của đạo diễn Andrew Niccol là bộ phim nổi tiếng nói về chủ đề này. Bộ phim là giả tưởng của một tương lai khi mà con người thông qua phương pháp chọn phôi để có được kiểu gen mình mong muốn. Trong phim, nhân vật Vincent Freeman, một người được sinh ra theo phương pháp thụ thai tự nhiên, bị đánh giá là “khiếm khuyết” và “đoản thọ”. Do đó, với các em của Vincent, cha mẹ anh đặt nhiều kỳ vọng và ưu ái hơn vào những đứa con được sinh ra theo phương pháp mới. Xã hội nhìn nhận Vincent như là một người thấp kém, chỉ phù hợp với những việc chân tay, định kiến này sẽ cản trở ước mơ của anh là chinh phục vũ trụ. Vậy là anh từ bỏ tên cũ và mua lại danh tính của Jerome Morrow, một người đàn ông có bộ gen hoàn hảo nhưng bị liệt nửa người sau một tai nạn. Nhờ các mẹo đánh lừa bài kiểm tra ADN, Vincent chính thức trở thành nhân viên ưu tú của cơ quan hàng không vũ trụ Gattaca và có tên trong danh sách lên sao Thổ.
Anton, Jerome và Irene đều là thành quả của công nghệ chọn gen và là nạn nhân của định kiến xã hội. Họ bị ru ngủ rằng số mệnh bản thân đã được sắp đặt sẵn trong chuỗi ADN của mình, để rồi vỡ mộng khi thấy cuộc sống không an bài như họ đã tưởng. Sinh ra với đánh giá là có nguy cơ bệnh tim cao, Irene bị từ chối giao cho những nhiệm vụ quan trọng hơn. Anton - em trai của Vincent trong lòng vẫn luôn trăn trở vì thời thơ ấu, người anh trai kém cỏi đã chiến thắng anh trong một cuộc thi bơi, thậm chí còn cứu mình thoát khỏi cái chết. Jerome – người hưởng đặc ân lớn lao từ khi chào đời, người sở hữu tiềm năng vô tận – bị suy sụp tinh thần trầm trọng khi chỉ về thứ nhì trong một cuộc thi bơi. Định kiến xã hội và sự sắp đặt sẵn tưởng chừng như hoàn hảo nhưng lại là mầm mống gây ra nhiều hậu quả vì những can thiệp trái với quy luật của tự nhiên, sắp đặt theo ý của con người.
Equilibrium (Con Dao Hai Lưỡi, 2002)
Một xã hội hòa bình, không có chiến tranh, loạn lạc là điều mà tất cả chúng ta đều mong muốn. Bộ phim lấy bối cảnh như thế về một xã hội trong tương lai. Để làm được điều đó, nhà cầm quyền bằng mọi cách để triệt tiêu cảm xúc của con người. Mở đầu phim là cuộc chiến giữa hai phe: Chính phủ và những tên trộm đi bức tranh nghệ thuật quý giá. Điều bất ngờ ở đây là sau khi bắt được những tên trộm thì phe Chính phủ lại ra lệnh tiêu hủy bức tranh nghệ thuật quý giá đó. Đây là hành động có thể nói là mang tính cực đoan, triệt để tiêu hủy những thứ có thể mang lại cảm xúc cho con người, hay nói cách khác, Chính phủ này đang triệu tiêu cảm xúc của con người một cách triệt để.
Bởi không chỉ dừng lại ở đó, mỗi công dân con phải tiêm loại thuốc làm mất di cảm xúc. Bất cứ ai vi phạm đều xẽ bị xử tử hình. Hãy tưởng tượng nếu phải sống trong một xã hội không có âm nhạc, không có nghệ thuật, không có phim ảnh cũng chẳng có những màu sắc sặc sỡ. Như vậy thì con người chẳng khác gì những loài thực vật hay những con robot.
Battle Royale
Đây là một bộ phim kinh dị nổi tiếng của Nhật Bản mà các fan phim kinh dị không thể bỏ qua. Lấy bối cảnh nền kinh tế Nhật bản bị khủng hoảng, xã hội hỗn loạn, tội phạm tuổi vị thành niên gia tăng đột biến. Đứng trước tình thế này chính phủ đã ban hành và thống nhất thực thi đạo luật Cải cách Millennial một cách quyết liệt với hi vọng giải quyết đc tình trạng nghiêm trọng của đất nước lúc này. Đạo luật này thưc ra là một trò chơi trên truyền hình, người chơi là các em học sinh trung học được lựa chọn ngẫu nhiên. Các em học sinh trung học sẽ được đưa ra một hòn đảo hoang, phải chém giết lẫn nhau để sinh tồn và cho đến khi còn một người duy nhất sống sót.
Những đứa trẻ dường như là phản ánh những con người trong xã hội bị tha hóa và các giá trị đạo đức dần biến mất, chỉ còn những toan tính, tranh giành và chém giết lẫn nhau.
The Giver (Người truyền ký ức, 2014)
Bộ phim được chuyển thể từ bộ truyện cùng tên, nói về một thế giới giả tưởng với sự “Đồng Nhất” được đặt lên hàng đầu. Đây là vùng đất được quản lý bởi một hội đồng bô lão trong tất cả, mọi người chỉ cần tuân theo các quy định là có thể sống một cuộc đời an toàn, không nỗi đau, phiền muộn hay lo nghĩ. Tất cả mọi người đều bị tiêm loại thuốc để không có cảm xúc và chỉ thấy được hai màu đen - trắng, những đứa trẻ sẽ được chỉ định cha mẹ nuôi nấng và chúng sẽ được giao cho nghề nghiệp khi lớn lên, chúng sẽ sống cả đời với nhiệm vụ đó.
Jonas nhận được nhiệm vụ là Người Tiếp Nhận Ký Ức, từ đó cậu khám phá ra được “cảm xúc”. Cậu phát hiện được những cảm xúc cơ bản nhất của một con người, cảm giác yêu thương, sự tức giận, sự cô đơn, sự cô độc… Cậu còn biết đến cả chiến tranh, sự tàn khốc của nạn đói, và cả cái chết. Câu chuyện với một kết thúc mở về tương lai của Jonas và một nhân vật khác đã để lại rất nhiều suy nghĩ về cuộc sống và về chính xã hội loài người.
Minority Report – Báo Cáo Mật (2002)
Bộ phim là giả tưởng về một tương lai con người có các hệ thống máy móc dự đoán tội ác có thể xảy ra. Phim kể về John Anderton là chỉ huy điều hành hệ thống dự báo tội ác của Mỹ trong một tương lai không xa, John hoàn toàn xứng đáng với vị trí của anh ấy, và anh ấy luôn nỗ lực cho công việc, quyết tâm chăn chặn tội ác phát sinh, anh ấy không muốn bất kỳ ai trở thành nạn nhân giống anh ấy, vì anh ấy từng mất đi đứa con yêu thương vào 6 năm trước.
Như bao ngày khác, John làm việc. Tuy nhiên, anh phát hiện còn một vụ án bí mật chứa đầy uẩn khúc khía sau. Kinh ngạc hơn là nhờ vào hệ thống dự đoán tương lai anh phát hiện ra chính anh là người gây ra vụ án đó. Lúc này, John cố gắng che dấu quá bóng ghi tên mình nhưng một người phụ tá đã thấy điều đó. Trong hoàn cảnh nguy cấp, anh buộc phải chạy trốn khỏi tổ chức. Lúc này, anh phát hiện ra nhiều bí bí mật đen tối mà bấy lâu nay tổ chức của anh vẫn luôn che đậy. Trải qua nhiều tình tiết căng thẳng John phát hiện ra người đứng sau tổ chức dự báo lại chính là bạn thân của mình - Lamar Burgess. Lamar đã cố tình giết mẹ của nhà tiên tri Agathar - một trong ba người quan trọng giúp hệ thống dự đoán tương lai hoạt động. Trong hành trình rượt đuổi, John đã chấp nhận hy sinh một bên mắt để không bị bắt lại về tổ chức. Ở những giây phút chạm mặt, John đã nghĩ sẽ không giết Leo Crow tuy nhiên tiếng súng đã vang lên và hệ thống dự đoán tội ác đã dự đoán đúng.