Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về cuộc sống và con người ở nông thôn. Thơ ông giản dị nhưng vô cùng tinh tế và sâu sắc. Và dưới đây là những bài thơ hay nhất của nhà thơ Hữu Thỉnh.
Ước
Có cái gì đã rơi
Vừa rơi thêm lần nữa
Chỉ còn một mình anh
Với chiều qua cửa sổ
Mùa thu cũng bỏ trời
Đi về miền tiếc nuối
Có con tàu mệt mỏi
Thét còi trong tim anh
Ước có em ngoan mềm
Chợt đến cùng ngọn gió
Tóc em hay mây thở
Bàng hoàng trên vai anh.
1993
Nguồn: Hữu Thỉnh, Thương lượng với thời gian, NXB Hội nhà văn, 2005
Sức bền của đất
Đom đóm bay ra hoa gạo đỏ
Mẹ ở nhà đã cất áo bông
Mẹ có ra bờ sông
Qua bến đò tiễn con dạo trước
Đường xuống bến có mười sáu bậc
Mẹ nhớ thương đã bạc mái đầu...
Trận địa của con nối tới bến sông
Có cái khát của nhiều trận đánh
Có niềm vui trước mỗi cơn mưa
Khum bàn tay vốc đom đóm bay ra
Kỷ niệm lập loè những đêm bám chốt
Kẻ thù trước mặt
A.R.15 xả đạn liên hồi
Cối cá nhân kêu dóng một
Pháo tầm xa cố tình thay quy luật
B.52 hay nhè trước mỗi bữa ăn
Cây cối thưa dần
Màu nguỵ trang cuối cùng là màu của đất.
Và mẹ là người chúng con thương nhớ nhất
Đất nước ngày có giặc
Mẹ vẫn đỏ miếng trầu
Ấm một vùng tin cậy phía sau.
Sóng đánh cao trên mặt nước Sa Thầy
Pháo giặc hầm hầm Đắc Siêng, Đắc Mót
Đường Mười Tám như dây bị đứt
Rơi rụng hai bên những ung nhọt quân thù
Chúng con ở đây hai mươi tám ngày qua
Vừa im lặng vừa ồn ào trên chốt
Phơi chiếc khăn sương sớm mai rửa mặt
Ngủ nhát gừng giữa hai đợt tấn công
Tay thêm chai mỗi bận moi hầm
Ném cho nhau những khẩu phần khô khốc
Mười sáu bận quân thù bắn truyền đơn xin nhặt xác
Mặt chúng nó rung lên những chữ nghĩa đen xì...
Mây trôi trước mặt Đắc- Bờ- Si
Ai đốt rẫy cỏ thơm như mía nướng
Đất chiến hào như một người hay chuyện
Ta chưa một lần được thư thả đất ơi
Ta chưa một lần nói được nên lời
Lòng của ta với mẹ!
Xanh xao nước trời mùa khô rất trẻ
Hầm hập quanh người đất đổ mồ hôi
Đưa mắt cho nhau trò chuyện không lời
Đồng đội của ta
Người giữ A.K, người ghìm B.41
Đồng đội hay cười qua hàm răng cắn chặt
Nụ cười mát lành như mấy trắng bay qua
Ta đi từ đầu sông Lô đến cuối sông Thương
Từ thung lũng Sa Thầy ra sông Trường trắng cát
Đất vẫn đất của dân ca và mía mật
Gió thổi rừng lồ ô xao xuyến biết bao nhiêu
Vẫn chiếc cối xay cười ra hạt trắng tinh
Vẫn cây chuối cuối vườn hay ngẫm nghĩ
Con dao băm bèo, cái xa cuốn chỉ
Phấp phới buồm nâu chiều mỏng tang
Đất bận quanh năm điệp khúc mùa màng
Chị búi tóc cao hơn, chịu thương chịu khó
Mẹ vẫn đong bữa ăn bằng chiếc lon nho nhỏ
Quá nữa những cánh đồng dành cho đứa con xa
Sức lực nào từ mạch đất ông cha
Chuyền đến tận chiến hào hăm hở thế
Ánh sáng nào từ mênh mông lòng mẹ
Soi cho ta qua khe ngắm đầu ruồi
Ta lớn lên kịp đến chiến trường này
Để đối địch với quân thù đang quẫy cựa
Này đồng đội, này nhân dân, bè bạn nữa
Mẹ ở nhà cứ yên tâm về con
Kẻ thù lẩn nhanh hơn, thụt đầu trong vỏ cứng
Lấy pháo và bom để xua cơn hốt hoảng
Tung truyền đơn trắng dã âm mưu
Dây thép gai cuốn dài bao nhiê
Đối với chúng ta lại còn quá trống
Kẻ thù hô hào gia tăng quần áo mỏng
Lại rất thích dày vỏ thép chiến xa
Phòng thủ bê tông, bao cát, mìn chờ
Chưa yên dạ, tiêm thêm liều kích thích...
Kẻ thù không ưng ta gọi anh em
Đừng chú bác ông bà gì ráo
Muốn phá vỡ những giọt quê hương lặn sâu trong máu
Chúng nhổ làng đi, dồn vô "ấp dân sinh"
Kẻ thù làm cho ta thương nhớ nhiều hơn, sôi sục gấp trăm lần
Con gái con trai nhớ nhau qua bãi bom toạ độ
Màu mạ xanh thành màu che chở
Hang đá không đèn nuôi trí tạo thời cơ
Ta hoãn cưới một năm rổi lại hai năm
Đi đánh giặc chân trời in màu thiếp
Có miếng cao nai không sao gửi được
Mẹ ta đã ngoài sáu mươi
Nguyên nỗi nhớ thương này
Đủ nuôi lớn cho ta thành dũng sĩ
Xin cảm ơn những khu rừng thiên
Tán lá rợp cho ta trầm tĩnh lại
Chông tẩm thuốc sau nhà, đá mài dao dưới suối
Con đường mòn nung đỏ dưới ngàn cây
Một cọng rau gợi nhớ về xuôi
Củ chuối chát ghi mối thù canh cánh
Đêm bên suối sao trời rơi óng ánh
Nhắc ta hoài biển đang vỡ dưới kia
Con đường tấy lên như một lời thề
Đất gọi ta, làng gọi ta, nóng bỏng
Vịn vào cây ven đường nhẵn bóng
Ngỡ như đồng đội đỡ ta lên
Những đứa con quen ném bã trầu lấy cớ để yêu nhau
Giờ biết xả trung liên và quăng U.S
Cưa ống bom đi làm ca làm bát
Ngâm giá làm dưa trong thùng đạn bốn mươi li
Giàn mướp nguỵ trang lúc lắc xe đi
Lúc nghỉ ngơi chui vào cua-mang- cá
Diệt cứ điểm bắt đầu bằng bóc vỏ
Phục kích bất ngờ bắn giặt xóc xâu
Đánh bộc phá theo đội hình cuốn chiếu
Đột kích xe tăng đạp rắn trúng đầu...
Kim nhể gai kim càng phải nhọn
Mẹ dạy con như thế tự bao giờ
Xa mẹ chúng con vỡ nhẽ trăm điều
Ăn trông nồi là nhường nhịn anh em
Ngồi trông hướng là biết thù bóng tối
Chúng con làm ra những bài hát mới
Chiếc võng, con cua... ngôn ngữ của ông bà
Biết đào hào chữ Z, khoét hầm chữ A
Vách nứa hoa chanh cửa xoè nan quạt
Sợi dây rừng cũng làm nên bền chặt
Tiếng gọi gà rất cổ mỗi chiều hôm
Gió trẻ trung rung động những khu rừng
Chúng con hát trong giọng trầm đại đội
Đắp nắm đất cho người ở lại
Trận đánh hiểm nghèo: tất cả giơ tay!
Quần áo màu rừng, đôi mắt màu mây
Trái tim thả diều về thăm mẹ
Nỗi nhớ người yêu thêm vào đêm chuẩn bị
Lại những rừng châm, lại những đồi lau...
Chiến dịch mở ra thời vụ bắt đầu
Mang cái rét giêng hai đi bám giặc
Mang chất thép định hình trên bàn cát
Qua những cánh đồng đang sủi tăm phù sa
Ta chao chân trên những mảnh bờ
Lặng lẽ nhận sức bền của đất
Đạp cứ điểm
Lần theo từng dấu dép
Ta nhận ra màu bùn qua những cánh đồng chiêm.
Tây Nguyên - Tết Ất Mão (1975)
Sức bền của đất là trường ca đầu tiên của Hữu Thỉnh, mang tính thử sức của Hữu Thỉnh với thể loại trường ca nhưng đã đạt được thành công lớn. Tác phẩm đoạt giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ 1975-1976.
Nguồn: Sức bền của đất, NXB Tác phẩm mới, 1977
Sang thu
Bỗng nhận ra hương ổi
Phả vào trong gió se
Sương chùng chình qua ngõ
Hình như thu đã về
Sông được lúc dềnh dàng
Chim bắt đầu vội vã
Có đám mây mùa hạ
Vắt nửa mình sang thu
Vẫn còn bao nhiêu nắng
Đã vơi dần cơn mưa
Sấm cũng bớt bất ngờ
Trên hàng cây đứng tuổi.
Nguồn: Từ chiến hào đến thành phố, NXB Văn học, 1991
Trên một chiếc xe tăng
Năm anh em trên một chiếc xe tăng,
Như năm bông hoa nở cùng một cội,
Như năm ngón tay trên một bàn tay,
Ðã xung trận cả năm người như một.
Vào lính xe tăng anh trước anh sau,
Nết ăn ở người thì lạnh, nóng,
Khi đã hát hòa cùng một giọng,
Một người đau tất cả quên ăn.
Năm anh em mỗi đứa một quê,
Ðã lên xe là cùng một hướng,
Đã lên xe là chung khổ sướng,
Trước quân thù nhất loạt xông lên.
Năm anh em mang năm cái tên,
Đã lên xe không còn tên riêng nữa,
Trên tháp pháo một ngôi sao màu lửa,
Năm quả tim một nhịp đập dồn.
Một con đường đất đỏ như son,
Một màu rừng xanh bạt ngàn hy vọng,
Một ý chí bay ra đầu ngọn súng,
Một niềm tin nghiến nát mọi quân thù.
Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào
Tháng 3 năm 1971
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Doãn Nho phổ nhạc thành bài hát Năm anh em trên một chiếc xe tăng.
Nguồn: Âm vang chiến hào (thơ in chung), NXB Quân đội nhân dân, 1975
Chiều sông Thương
Đi suốt cả ngày thu
Vẫn chưa về tới ngõ
Dùng dằng hoa quan họ
Nở tím bên sông Thương
Nước vẫn nước đôi dòng
Chiều vẫn chiều lưỡi hái
Những gì sông muốn nói
Cánh buồm đang hát lên
Đám mây trên Việt Yên
Rủ bóng về Bố Hạ
Lúa cúi mình giấu quả
Ruộng bời con gió xanh
Nước màu đang chảy ngoan
Giữa lòng mương máng nổi
Mạ đã thò lá mới
Trên lớp bùn sếnh sang
Cho sắc mặt mùa màng
Đất quê mình thịnh vượng
Những gì ta gửi gắm
Sắp vàng hoe bốn bên
Hạt phù sa rất quen
Sao mà như cổ tích
Mấy cô coi máy nước
Mắt dài như dao cau
Ôi con sông màu nâu
Ôi con sông màu biếc
Dâng cho mùa sắp gặt
Bồi cho mùa phôi phai
Nắng thu đang trải đầy
Đã trăng non múi bưởi
Bên cầu con nghé đợi
Cả chiều thu sang sông.
Xứ Phật
Thu hết mọi tiếng chuông thành một sắc áo vàng
Mây lót ổ chim gù bên kinh kệ
Hoa xứ Phật dặt dìu hương nhập thế
Người giữa đời thổn thức muốn thành sư.
1998 - 2001
Nguồn: Tạp chí sông Hương, số 02-2003
Thơ viết ở biển
Anh xa em
Trăng cũng lẻ
Mặt trời cũng lẻ
Biển vẫn cậy mình dài rộng thế
Vắng cánh buồm một chút đã cô đơn
Gió không phải là roi mà đá núi phải mòn
Em không phải là chiều mà nhuộm anh đến tím
Sóng chẳng đi đến đâu nếu không đưa em đến
Vì sóng đã làm anh
Nghiêng ngả
Vì em...
Bài thơ này đã được nhạc sĩ Phú Quang phổ nhạc thành bài hát Biển, nỗi nhớ và em.
Hoa tặng
Bông hoa này tới em
Sau bao người mặc cả
Con đường này tới em
Sau bao nhiêu lầm lỡ
Người ta đã nhấc lên
Rồi người ta đặt xuống
Anh là kẻ dại khờ
Mua hoa này đem tặng
Anh muốn bước thật êm
Nhưng cầm sao nổi gió
Biết vậy em vẫn cười
"Anh xem, hoa vừa nở".
Nguồn: Hữu Thỉnh, Thương lượng với thời gian, NXB Hội nhà văn, 2005
Trái đất chẳng rộng đâu
Căn nhà ấy ta không ở được
Hai đứa kéo nhau ra ngoài đường
Rầm rập xe đi
Rầm rập người đi
Hai đứa ta đành dạt về bên phải
Trái đất chẳng rộng đâu
Ta dắt nhau trú dưới gốc cây
Chim kéo đàn đòi lại
Trái đất chẳng rộng đâu
Ta tìm về những ngôi nhà
Những ngôi nhà chật ánh đèn buổi tối
Hạnh phúc của người này là ngăn cách của người kia
Trái đất chẳng rộng đâu
Ta hoang dại dưới trời
Lấy tình yêu làm mái nhà che chở.
Vân Hồ 1980
Nguồn: Hữu Thỉnh, Thương lượng với thời gian, NXB Hội nhà văn, 2005
Xa vắng
Xa xắng quá bồn chồn đi hỏi cát
Đường đông người, đâu nhỉ dấu chân em
Xa vắng quá một mình đi hỏi bến
Người sang đò có dặn sóng gì thêm
Xa vắng quá tần ngần đi hỏi chợ
Người mua gương dạo ấy có hay về?
Người mua gương đã một lần trở lại
Soi tưng bừng, rồi lặng lẽ quay đi
2-1999
Nguồn: Hữu Thỉnh, Thương lượng với thời gian, NXB Hội nhà văn, 2005
