Buồng trứng đa nang là một bệnh liên quan đến sự mất cân bằng hormone trong cơ thể phụ nữ. Hội chứng này không chỉ ảnh hưởng đến khả nang mang thai mà còn gây ra nhiều bệnh tật nghiêm trọng khác ở phụ nữ. Hãy cùng Toplist tìm hiểu những điều cần biết là hội chứng này nhé!
Chẩn đoán buồng trứng đa nang
Để chẩn đoán hội chứng buồng trứng đa nang, bác sĩ sẽ hỏi các thông tin liên quan đến triệu chứng, tình trạng sức khỏe hiện tại và tiền sử bệnh lý của người bệnh và gia đình. Các câu hỏi thường liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt, sự thay đổi cân nặng trong một khoảng thời gian nhất định.
Bên cạnh đó, bác sĩ khám các dấu hiệu khác như mụn trứng cá, sự phát triển của lông, tình trạng kháng insulin và một số triệu chứng khác mà người bệnh gặp phải. Dựa vào kết quả thăm khám, bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các kiểm tra cận lâm sàng như:
- Xét nghiệm máu: đo và phân tích nồng độ hormone, từ đó bác sĩ sẽ loại trừ được các trường hợp gây rối loạn kinh nguyệt hoặc tăng Androgen tương tự PCOS. Ngoài ra, xét nghiệm máu còn cho kết quả mức độ dung nạp glucose, lượng cholesterol và triglyceride lúc đói.
- Siêu âm: Từ hình ảnh siêu âm, bác sĩ có thể kiểm tra được tình trạng hiện tại của buồng trứng và độ dày của niêm mạc tử cung.
Trong trường hợp được chẩn đoán mắc hội chứng đa nang buồng trứng, người bệnh có thể được chỉ định thực hiện các xét nghiệm bổ sung để tìm các biến chứng. Các xét nghiệm bổ sung bao gồm:
- Kiểm tra huyết áp, dung nạp glucose, mức cholesterol và triglycerid định kỳ.
- Tầm soát trầm cảm và lo âu.
- Tầm soát hội chứng ngưng thở khi ngủ.
Nguyên nhân gây buồng trứng đa nang
Hiện nay vẫn chưa xác định rõ nguyên nhân gây nên hội chứng buồng trứng đa nang (3). Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng bệnh lý có thể bắt nguồn từ các yếu tố sau:
Kháng insulin
Insulin là một loại hormone do tuyến tụy sản xuất, có nhiệm vụ chuyển hóa carbohydrate và lipid thành năng lượng giúp cơ thể hoạt động. Insulin cũng là tác nhân duy nhất trong cơ thể có thể làm giảm nồng độ glucose trong máu.
Thống kê cho thấy, có đến 70% phụ nữ mắc bệnh có hiện tượng kháng insulin, nghĩa là các tế bào bên trong cơ thể họ không thể sử dụng insulin một cách đúng đắn. Khi đó, lượng đường trong máu tăng lên, đồng thời cơ thể tăng sản xuất insulin nhiều hơn. Chính lượng insulin dư thừa sẽ kích hoạt buồng trứng tăng sản xuất nhiều nội tiết nam giới, gây khó khăn cho việc rụng trứng.
Béo phì cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ra tình trạng kháng insulin. Cả béo phì và kháng insulin đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
Di truyền
Các nghiên cứu cho thấy một số gen có liên quan nhất định đến hội chứng đa nang buồng trứng, do đó nếu trong gia đình có mẹ hoặc chị gái mắc hội chứng này thì nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn.
Chế độ ăn uống
Giả thuyết cho rằng một chế độ ăn uống quá nhiều tinh bột có thể là yếu tố góp phần dẫn đến hội chứng đa nang buồng trứng.
Dấu hiệu buồng trứng đa nang
Ở một số phụ nữ, các dấu hiệu đa nang buồng trứng có thể xuất hiện rất sớm ngay trong kỳ kinh nguyệt đầu tiên. Tuy nhiên, ở hầu hết các trường hợp, triệu chứng bệnh chỉ được phát hiện khi họ gặp khó khăn trong vấn đề sinh sản.
Các biểu hiện của bệnh thường gặp gồm:
Kinh nguyệt không đều
Chu kỳ kinh nguyệt không đều, thường kéo dài bất thường là dấu hiệu thường gặp nhất của hội chứng buồng trứng đa nang. Nguyên nhân bởi quá trình rụng trứng gặp trục trặc, làm cho niêm mạc tử cung không bong ra hàng tháng. Bên cạnh đó, niêm mạc tử cung được hình thành và phát triển trong một khoảng thời gian dài, dẫn đến lượng máu trong mỗi kỳ kinh có thể nhiều hơn bình thường.
Lông tóc phát triển quá mức (hiện tượng rậm lông)
Hơn 70% phụ nữ mắc hội chứng này gặp tình trạng “rậm lông” ở mặt, lưng, bụng và ngực. Mặt khác, nhiều người còn gặp phải tình trạng hói đầu do nang tóc yếu, tóc rụng nhiều, mỏng và thưa dần. Cả hai hiện tượng này đều xuất phát từ sự tăng lên các hormone nam trong cơ thể.
Ngoài ra, còn một số triệu chứng sau:
- Béo phì: Có đến 80% phụ nữ bị đa nang buồng trứng gặp phải tình trạng thừa cân hoặc béo phì.
- Da mặt nhờn, xuất hiện mụn trứng cá: Nồng độ nội tiết tố nam tăng lên khiến da tiết nhiều dầu hơn bình thường, dẫn đến xuất hiện mụn trứng cá ở các vùng mặt, lưng, ngực…
- Sạm da: Cơ thể xuất hiện các mảng da sẫm màu ở các khu vực có nhiều nếp gấp như vùng cổ, vùng bẹn và vùng dưới vú.
- Nhức đầu: Một số người có thể gặp triệu chứng đau đầu do sự thay đổi hormone.
- Tâm trạng thay đổi thất thường: Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang sẽ thường xuyên thấy căng thẳng, lo âu. Tình trạng này kéo dài có thể gây trầm cảm.
- Cảm giác đau và khó chịu ở vùng chậu: Khi mắc hội chứng này, phụ nữ có thể gặp phải những cơn đau âm ỉ từ mức độ nhẹ đến dữ dội (cảm giác như cơn đau bụng kinh), đồng thời cảm thấy khó chịu ở vùng bụng, vùng chậu và lưng dưới.
Đa nang buồng trứng có nguy hiểm không?
Nồng độ Androgen cao hơn bình thường ở người bị đa nang buồng trứng sẽ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản cùng nhiều khía cạnh sức khỏe khác. Các biến chứng thường gặp của hội chứng này bao gồm:
Khó mang thai
Hội chứng buồng trứng đa nang sẽ làm rối loạn quá trình rụng trứng, làm giảm cơ hội mang thai. Đây được chứng minh là một trong những nguyên nhân gây vô sinh ở nữ giới.
Hội chứng chuyển hóa
Đa nang buồng trứng có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa như tình trạng tăng huyết áp, đường huyết cao, cholesterol HDL thấp, cholesterol LDL cao… làm tăng nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch, tiểu đường tuýp 2, đột quỵ…
Hội chứng ngưng thở lúc ngủ
Ngưng thở khi ngủ là tình trạng ngừng thở trong một thời gian ngắn trong lúc ngủ, lặp đi lặp lại nhiều lần vào ban đêm. Tình trạng này thường gặp ở phụ nữ thừa cân, béo phì. Đặc biệt, phụ nữ béo phì mắc hội chứng PCOS sẽ có nguy cơ mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ cao gấp 5 – 10 lần so với người bình thường.
Ung thư nội mạc tử cung
Sau thời gian khoảng 14 ngày rụng trứng, niêm mạc tử cung sẽ bong ra. Nếu trứng không rụng đều hàng tháng thì lớp niêm mạc này sẽ không bong ra, dày lên, làm tăng nguy cơ bị ung thư nội mạc tử cung.
Phiền muộn
Sự thay đổi nội tiết tố dẫn đến tình trạng các triệu chứng như hói đầu, rậm lông, sạm da, thừa cân… sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến cảm xúc và tinh thần của người phụ nữ. Họ sẽ thường xuyên lo lắng, buồn phiền, đặc biệt tình trạng này kéo dài dễ dẫn đến trầm cảm.
Chế độ ăn uống đối với người bị hội chứng buồng trứng đa nang
Không bỏ bữa sáng
Tránh bỏ bữa ăn sáng, vì thói quen này chỉ có thể làm rối loạn mất cân bằng hormon và xa hơn là làm tồi tệ thêm các triệu chứng PCOS.
Ăn các thức ăn giàu axit béo omega-3
Bổ sung thêm thực phẩm giàu hàm lượng axit béo omega-3 vào chế độ ăn kiêng của bạn như bơ, cá, dầu dừa ... vì axit béo omega-3 có thể giúp điều trị PCOS một cách tự nhiên.
Tránh các carbohydrate không lành mạnh
Một nghiên cứu cho thấy rằng carbohydrate không lành mạnh như gạo trắng, bánh mì trắng, mì ống, vv, có thể gây thay đổi hormon làm cho tình trạng PCOS trở nên trầm trọng thêm.
Ăn các thực phẩm giàu chất đạm
Tiêu thụ các thực phẩm giàu chất đạm như thịt nạc, sữa, trứng ... có thể giúp điều trị một số bệnh trạng liên quan đến PCOS như tăng cân, rậm lông ở mặt, vv
Bổ sung vitamin D
Thiếu Vitamin D có liên quan đến PCOS, vì vậy việc bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin D vào chế độ ăn uống của bạn như cá ngừ, lòng đỏ trứng, thịt bò ... cũng có thể giúp giảm bớt triệu chứng.
Bổ sung thực phẩm giàu kali
Những thực phẩm giàu kali, như yến mạch và chuối, cũng có thể giúp điều trị một số triệu chứng PCOS như trầm cảm một cách tự nhiên.
Ăn trái cây và rau tươi
Việc bổ sung nhiều trái cây và rau tươi vào chế độ ăn của bạn cũng có thể giúp điều trị PCOS, vì chúng có chứa một lượng chất chống oxy hoá cao giúp bảo vệ hiệu quả cơ thể khỏi những ảnh hưởng xấu của chất độc vốn có thể là nguyên nhân gây ra những nang buồng trứng này.
Đa nang buồng trứng làm gì để sớm có thai?
Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang vẫn có khả năng mang thai và sinh con tự nhiên, tuy nhiên tỷ lệ đậu thai sẽ thấp hơn so với phụ nữ bình thường. Trường hợp bệnh kéo dài không được điều trị sớm và đúng cách, nguy cơ vô sinh – hiếm muộn sẽ tăng lên. Chính vì thế, ngay khi có biểu hiện bất thường, phụ nữ cần thăm khám sớm để được can thiệp điều trị kịp thời.
Song nếu đang mang thai và bị đa nang bồng trứng, bạn nên chú ý hơn đến sức khỏe thai kỳ. Hãy khám thai theo đúng lịch hẹn và tuân thủ các chỉ định của bác sĩ sản khoa, vì thai phụ bị buồng trứng đa nang có nguy cơ cao gặp các biến chứng sau:
- Sẩy thai
- Bệnh tiểu đường thai kỳ
- Tiền sản giật
- Mổ lấy thai do thai nhi của thai phụ bị PCOS thường bị thừa cân.
Bạn có thể giảm các tác động xấu đến sức khỏe của hội chứng PCOS trong khi bầu bí bằng cách:
- Giữ cân nặng trong giới hạn bình thường trước khi mang thai
- Duy trì lượng đường trong máu trong giới hạn bình thường trước khi mang thai
- Thực hiện chế độ ăn uống lành mạnh
- Tập thể dục thường xuyên
- Uống axit folic trước khi mang thai hoặc bổ sung dưỡng chất này từ thực phẩm hoặc chất bổ sung.
Điều trị buồng trứng đa nang như thế nào?
Buồng trứng đa nang có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tâm lý và cuộc sống người bệnh. Do đó, ngay khi được chẩn đoán mắc hội chứng này, người bệnh cần có kế hoạch điều trị càng sớm càng tốt theo phác đồ điều trị của bác sĩ. Tùy vào tình trạng bệnh, sức khỏe tổng thể và khả năng đáp ứng với các phương pháp điều trị mà người bệnh được hướng dẫn phác đồ điều trị cụ thể. Quá trình điều trị thường bắt đầu từ việc điều chỉnh thói quen sinh hoạt, thay đổi lối sống, bao gồm giảm cân, ăn kiêng và tập thể dục.
Giảm cân
Nghiên cứu cho thấy, việc giảm 5 – 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt, cải thiện các triệu chứng PCOS. Thêm vào đó, giảm cân cũng giúp cải thiện mức cholesterol, giảm insulin, giảm các nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch và tiểu đường.
Ăn kiêng
Một chế độ ăn uống ít carbohydrate có hiệu quả cho cả việc giảm cân và giảm mức insulin bên trong cơ thể người bị đa nang buồng trứng. Chế độ ăn kiêng có chỉ số đường huyết (GI) thấp cũng giúp điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt tốt hơn so với chế độ ăn thông thường.
Tập thể dục
Một số nghiên cứu chứng minh rằng, việc tập thể dục với cường độ vừa phải trong vòng 30 phút/ngày, tập ít nhất 3 ngày/tuần sẽ giúp phụ nữ mắc hội chứng đa nang buồng trứng giảm cân. Ngoài ra, tập thể dục cũng giúp cải thiện quá trình rụng trứng và mức insulin ở phụ nữ.
Sử dụng thuốc
Đa nang buồng trứng có thể được điều trị bằng các loại thuốc sau:
- Thuốc tránh thai: Dùng thuốc tránh thai kết hợp với estrogen và progestin hàng ngày giúp cân bằng hormone trong cơ thể người bệnh, điều chỉnh quá trình rụng trứng, làm giảm các triệu chứng PCOS và ngăn ngừa ung thư nội mạc tử cung. Người bệnh có thể sử dụng miếng dán tránh thai hoặc vòng âm đạo thay thế cho thuốc.
- Metformin (Glucophage, Fortamet): Giúp điều trị PCOS bằng cách cải thiện mức insulin. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng khi dùng Metformin kết hợp với tập thể dục, thay đổi chế độ ăn uống sẽ giúp người bệnh giảm cân, giảm lượng đường trong máu và giảm rối loạn kinh nguyệt tốt hơn không dùng thuốc.
- Clomiphene (Clomid): Đây là loại thuốc có tác dụng hỗ trợ sinh sản, dùng để kích thích phóng noãn cho phụ nữ mắc hội chứng PCOS có thể mang thai.
- Các phương pháp tẩy lông: Một số phương pháp điều trị có thể giúp người bệnh ngăn ngừa sự mọc lông, hoặc tẩy đi vùng lông phát triển rậm rạp do PCOS. Kem Eflornithine (Vaniqa) là một loại thuốc kê đơn có tác dụng làm chậm sự phát triển của lông. Ngoài ra, người bệnh có thể tham khảo phương pháp tẩy lông bằng laser hoặc điện phân, giúp loại bỏ vùng lông không mong muốn trên mặt và cơ thể.
Phẫu thuật nội soi buồng trứng
Trong một số trường hợp nhất định, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật nhằm cải thiện khả năng sinh sản cho người bệnh khi các phương pháp điều trị khác không đạt hiệu quả. Bác sĩ sẽ tiến hành nội soi ổ bụng, cắt góc buồng trứng để bề mặt buồng trứng mở ra thuận lợi cho rụng trứng hoặc tạo ra các lỗ nhỏ ở buồng trứng (phẫu thuật đốt điểm buồng trứng) nhằm làm giảm nồng độ hormone nam giới, kích thích sự rụng trứng.
Cách phòng tránh hội chứng buồng trứng đa nang
Mặc dù hiện nay chưa xác định chính xác nguyên nhân của hội chứng buồng trứng đa nang, tuy nhiên, chị em phụ nữ hoàn toàn có thể ngăn ngừa bệnh lý cũng như các biến chứng nguy hiểm của bệnh bằng việc xây dựng lối sống, sinh hoạt lành mạnh, nâng cao chất lượng cuộc sống ngày. Cụ thể là:
- Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân và duy trì mức cân nặng hợp lý không chỉ giúp phụ nữ có sức khỏe tốt, mà còn giảm ảnh hưởng tiêu cực của bệnh đối với cơ thể. Khuyến cáo phụ nữ nên tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để được xây dựng chế độ ăn uống khoa học, đồng thời có kế hoạch kiểm soát cân nặng như mong muốn.
- Hạn chế carbohydrate: Một chế độ ăn ít chất béo và nhiều carbohydrate sẽ làm tăng hàm lượng insulin. Do đó, cần hạn chế lượng carbohydrate trong khẩu phần ăn.
- Tập thể dục thường xuyên: Việc tăng cường hoạt động thể dục thể thao một cách thường xuyên, đều đặn sẽ hỗ trợ điều trị, ngăn ngừa tình trạng kháng insulin, giúp kiểm soát cân nặng, phòng tránh bệnh đái tháo đường.
- Khám phụ khoa định kỳ: Khám phụ khoa định kỳ giúp phát hiện các dấu hiệu của bệnh từ sớm, kể cả khi bệnh chưa có biểu hiện rõ ràng. Không những thế, khám phụ khoa định kỳ còn giúp tầm soát, điều trị kịp thời, ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm của nhiều bệnh phụ khoa khác. Do đó, các chuyên gia sản phụ khoa khuyến cáo chị em phụ nữ nên khám phụ khoa định kỳ 6 tháng/lần hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ.
Buồng trứng đa nang là gì?
Đa nang buồng trứng (hay còn gọi là PCOS – Polycystic Ovary Syndrome) là một vấn đề xảy ra khi cơ thể người nữ có quá nhiều hormone sinh dục nam trong khi lượng hormone sinh dục nữ không đủ. Điều này khiến sự rụng trứng trở nên bất thường hơn. Nếu không được chữa trị sớm sẽ dẫn đến sự mất cân bằng hormone, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tăng nguy cơ mắc một số bệnh như: tiểu đường, tim mạch và rối loạn sinh sản.
Khi mắc hội chứng buồng trứng đa nang, lượng hormone sinh dục nam trong cơ thể người nữ sẽ quá nhiều làm ngăn cản sự rụng trứng khiến trứng chứa đầy trong nang trứng. Nhiều người mắc bệnh này có buồng trứng giãn rộng chứa các cụm nang nhỏ. Nếu nang trứng không phát triển bình thường và việc rụng trứng xảy ra không đúng theo chu kỳ sẽ dẫn đến sự mất cân bằng hormone nam và nữ trong cơ thể.
Đa phần phụ nữ bị đa nang buồng trứng cơ thể sẽ phản ứng với đề kháng insulin ngăn không cho đường (glucose) chuyển hóa. Việc điều trị được tiến hành bằng cách bổ sung insulin nhằm đưa đường (glucose) vào tế bào, lưu giữ và cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nếu cơ thể có chứa quá nhiều insulin, bạn sẽ dễ thèm ăn, dẫn đến tăng cân và sản sinh thêm kích thích tố nam.
Hội chứng này làm ảnh hưởng 2,2 – 26,7% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản và trở thành một trong những nguyên nhân gây vô sinh phổ biến ở phụ nữ. Trong một nghiên cứu có đến 70% phụ nữ mắc PCOS không được chẩn đoán.