Khám thai là một trong những bước quan trọng nhất đối với công việc chăm sóc trước đẻ, giúp cho thầy thuốc theo dõi được sự tiến triển của thai nghén, hướng dẫn cho thai phụ những điều cần biết để tự chăm sóc khi có thai và sau khi sinh...
Giáo dục sức khỏe
Đây là một bước rất quan trọng trong tiến trình khám thai. Giáo dục sức khỏe cần được thực hiện trong mọi lần khám thai. Người cán bộ y tế cần phải chủ động trao đổi với thai phụ hoặc sẵn sàng, vui vẻ trả lời, giải thích cho thai phụ những điều họ hỏi.
Tiêm hoặc hướng dẫn tiêm phòng uốn ván
Ngay từ lần khám đầu tiên phải hỏi thai phụ xem họ đã được miễn dịch với uốn ván ở mức nào, để có kế hoạch tiêm bổ sung hay tiêm mới hoàn toàn. Nếu thai phụ chưa được tiêm mũi nào thì phải tiêm cho họ hai mũi, cách nhau 1 tháng, mũi hai phải tiêm trước thời gian dự kiến đẻ ít nhất 30 ngày. Nếu thai phụ đã được tiêm hai mũi ở lần sinh trước thì hướng dẫn thai phụ tiêm thêm một mũi nữa. Nếu khi còn nhỏ, thai phụ đã được tiêm chủng mở rộng với ba mũi tiêm phòng uốn ván, thì cũng hướng dẫn thai phụ tiêm thêm một mũi.
Khám sản khoa
Quan sát bụng, nắn bụng tìm đáy tử cung, đo chiều cao tử cung, đo vòng bụng, đo khung xương chậu, nắm bụng để xác định các phần của thai nhi. Đánh giá mức độ tiến triển của ngôi thai, nghe tim thai. Tùy theo tuổi thai mà phần khám sản trong mỗi lần khám có thể thay đổi: ví dụ khi khám ở tuổi thai còn nhỏ (3-4 tháng) thì chưa thể nghe được tim thai, không cần đo chiều cao tử cung và vòng bụng, mà chỉ cần nắn tìm đáy tử cung là đủ. Chỉ những tháng cuối mới nắn kỹ các phần thai, để chẩn đoán ngôi thai, thế và đánh giá mức độ cao thấp của ngôi thai.
Kết luận và đề xuất phương hướng xử trí
Trường hợp thai nghén phát triển bình thường: nói cho thai phụ biết kết quả và động viên họ thực hiện tốt tự chăm sóc, hẹn khám định kỳ lần sau. Nếu có vấn đề phát hiện trong khi khám, cần theo dõi hoặc cấp thuốc chữa ngoại trú thì hẹn khám lại trong một vài ngày. Nếu phát hiện có yếu tố nguy cơ cao, cần thiết được theo dõi ở tuyến trên thì thảo luận với thai phụ và gửi lên khám ở bệnh viện.
Ghi chép sổ sách và phiếu khám
Ghi sổ khám thai, phiếu khám thai. Lưu phiếu khám hay phiếu hẹn vào ô hay túi có tên tháng sẽ hẹn thai phụ khám lần sau. Lập "con tôm" để dán lên bảng theo dõi quản lý thai vào ô có tháng dự kiến đẻ của thai phụ, ngay từ lần khám đầu tiên.
Hỏi
Hỏi là công việc rất quan trọng, giúp người điều dưỡng biết được những thông tin cần thiết từ phía thai phụ. Nhiều khi chưa cần khám, chỉ qua hỏi cũng đã phát hiện nhiều yếu tố nguy cơ trong thai nghén. Hỏi còn là sự giao tiếp tạo nên mối thiện cảm, thân mật với thai phụ, gây cho họ niềm tin vào sự chăm sóc, phục vụ của cán bộ y tế và do đó giúp họ dễ vượt qua những trở ngại, khó khăn, lo lắng cho thai nghén và sinh đẻ lần này.
Khám toàn thân
Đo chiều cao, cân nặng cho thai phụ, theo dõi cân nặng hàng tháng nếu mỗi tháng tăng quá 2 kg hoặc trong 1 tuần tăng 500 gam thì có nguy cơ bị phù nề, giữ nước. Đếm mạch và huyết áp cho mỗi lần khám, mạch có thể tăng từ 10 đến 15 nhịp/phút, huyết áp bình thường không có biến đổi gì khi có thai. Khám tim phổi, khám ngực, khám bụng xem có u cục hay có gì bất thường không.
Cung cấp thuốc thiết yếu
Ở vùng có dịch sốt rét lưu hành, thuốc phòng chống sốt rét cần được cấp cho thai phụ theo phác đồ của ngành sốt rét. Thuốc có iod cần được cung cấp cho các vùng có bướu cổ lưu hành nặng, theo pháp đồ phòng chống thiếu iod. Để phòng ngừa thiếu máu cho mẹ và thai, cần cung cấp cho tất cả thai phụ viên sắt/folic để uống trong suốt thời kỳ mang thai cho đến sau đẻ một tháng.
Xét nghiệm cần thiết
Xét nghiệm phải làm ở mỗi lần khám thai là xét nghiệm nước tiểu để tìm protein. Có thể thực hiện xét nghiệm này bằng phương pháp đốt nóng hay bằng giấy thử. Trong điều kiện cơ sở được cung cấp thiết bị xét nghiệm huyết cầu tố, thì cũng phải thực hiện để đánh giá tình trạng thiếu máu của thai phụ.
